Columns

Bida Ka!: Dalawang Trapiko

Mga Bida, dalawang isyu ng pagsisikip ng trapiko ang naging tampok sa ating mga gawain noong Lunes.

Noong umaga, naimbitahan tayo sa pirmahan ng memorandum of agreement sa pagitan ng Department of Science and Technology (DOST) at PLDT upang mapaganda at mapabilis ang “trapiko” ng government websites.

Ang kasunduan sa pagitan ng PLDT at DOST ang isa sa mga bunga ng ginagawa nating pagdinig sa Senado ukol sa mabagal at mahal na Internet sa bansa.

Sa nasabing kasunduan, magkakaroon na ng koneksyon ang PLDT sa PHOpenIX.  Karamihan niyan sa ating data sa mga website ng ating pamahalaan ang hindi na lalabas ng bansa.  

Mas mabilis na ang pagbubukas at access ng publiko sa karamihan, kung hindi man, sa lahat ng government websites na kabilang sa PHOpenIX.

Ang isang isyu pa na matutugunan nito ay ang pagprotekta ng data ng ating pamahalaan kung saan hindi na rin ito lalabas pa ng bansa.

Ang ating mga personal ding impormasyon na inilalagay sa mga website ng pamahalaan ay mananatili na lamang dito.

Hindi pa ito ang buong-buong IP Peering na isa sa ating itinutulak.  Ngunit, isa na rin itong malaki at magandang simula tungo sa pag-uugnay at mas mabilis na pagbubukas at paggamit ng lahat ng mga website dito sa ating bansa.

 ***

Kinahapunan, bumiyahe tayo mula Quezon City papuntang Senado sa Pasay para imbestigahan ang problema ng trapiko sa Metro Manila at ang epekto nito sa ating ekonomiya.

Noong nakaraang buwan, naghain tayo ng resolusyon para silipin ang mga ginagawang hakbang ng pamahalaan upang maresolba ito.

Mahalagang matugunan natin ang problema ng trapiko dahil 2.4 bilyong piso ang nawawala sa ekonomiya ng bansa araw-araw dahil dito.

Kapag hindi ito naresolba, malulugi ang ekonomiya natin ng P6 bilyon kada araw pagsapit ng 2030.

Mga Bida, napakalaking pera ang nawawala sa atin araw-araw dahil sa walang hanggang biyahe. Magagamit natin ang perang ito para sa ating pamilya, mga komunidad at mga prog­rama ng ating bansa.

Layon nating mapag-usapan ang mga solusyon sa trapik ngunit hindi nakarating ang mga opisyal ng pamahalaan na may kinalaman dito.

Nagkataon na kasabay ang pagpapatupad ng kanilang eksperimento na gamitin ang Highway Patrol Group na siyang magtitimon sa trapiko.

Sa Lunes, Sept. 14, itutuloy natin ang imbestigasyon kung saan nangako silang makadadalo upang mag-ulat kung nakatulong nga ang kanilang eksperimento para maibsan ang trapiko sa EDSA.

Masaya pa rin tayo dahil nagsama-sama na ang iba’t ibang ahensiya ng pamahalaan at nagpaplano na sila para mapadali ang biyahe natin araw-araw.

Maganda ang pokus ng inter-agency campaign na ito dahil pinagtutuunan ng pansin ang kapakanan ng ating mga pasahero at hindi ng mga taong may pribadong sasakyan. 

Nabatid sa hearing na 70 porsiyento ng pampublikong sasakyan ay gumagamit lamang ng 20 porsiyento ng kalsada na siyang nakakadagdag ng pagsikip ng ating mga kalsada.

Bigyan natin ng pagkakataon ang mga nasabing eksperimento at baka makaambag ito sa pagbabawas ng oras at pagod natin sa biyahe araw-araw.  

Huwag natin kaagad husgahan, bagkus, makiisa tayong lahat sa mga programa na siyang layong magpapaganda sa buhay ng lahat.

Mula Pasay pauwi nang Quezon City, bumiyahe lang tayo ng isang oras na kay laking ginhawa kumpara sa dating isa’t kalahating oras na biyahe pauwi.  Maging ang ating anak na si Rory ay nagulat sa pagdating natin nang ganoon kaaga!

Patuloy ninyo kaming samahan sa pagbabantay para ang dalawang isyu ng trapiko, sa Metro Manila at sa Internet, ay magawan ng solusyon para sa ikagaganda ng buhay nating lahat!

 

First published on Abante 

Negosyo, Now Na!: Hamon sa Kalidad (Part 2)

Mga Ka­negos­yo, sa ating huling kolum noong Huwebes, napag-usapan natin ang negatibong epekto ng sunud-sunod na kaso ng food poisoning sa ating maliliit na negosyo.

Kahit mukhang isolated case lang ang mga nasabing food poisoning, malaki pa rin ang epek­to nito sa micro, small and medium enterprises (MSMEs) na nasa food industry.

Sa mga pangyayaring ito, nakukuwestyon ang paraan ng produksyon pati na rin ang kalidad ng kanilang ibinebentang produkto.

Kamakailan, naging panauhin natin si Florde­liza Abrahan, pinuno ng Product Research and Standards Development Division ng Food and Drugs Administration (FDA) sa ating progra­mang “Status Update”.

Sa ating panayam, maging ang FDA ay na­gulat din sa sunud-sunod na kaso ng food poisoning sa iba’t ibang bahagi ng bansa, na ang pinakamalaki ay nangyari sa CARAGA region nang maospital ang mahigit isang libo katao na nakakain ng durian candy.

Sa paliwanag niya, saklaw ng FDA na banta­yan ang repackaged at processed na pagkain. Kapag nakapasa na sa standard ng kalusugan at kaligtasan ay binibigyan nila ito ng lisensiya para magbenta.

Ang problema ay hindi lahat ng food products ay nababantayan ng FDA dahil karamihan sa mga ito ay local delicacy na ibinebenta mula sa tinatawag na backyard business o sa loob lang ng bahay ginagawa ang produkto.

Sa mga nakalipas na kaso ng food poisoning, walang FDA certification ang durian candy na nakalason sa libu-libong katao sa CARAGA region.

May certification man ang macapuno candy sa Calamba, na­tuklasan naman na mayroon itong bacterial contamination na dahilan ng pagkalason ng ilang estudyante.

Sa pag-aaral ng FDA, isa sa mga dahilan ng food poisoning ay sa paraan kung paano inihanda ang pagkain. Ayon sa kanya, mahalaga na malinis ang gagamiting sangkap at maayos ang pagkaka­handa nito.

Mahalaga ring tingnan ang wastong storage ng pagkain. Kung madaling masira o mapanis ang pagkain, dapat ito’y inila­lagay sa lugar na tama ang temperatura.

Kailangan ding isaalang-­alang ang oras ng delivery mula sa pinanggalingan patungo sa pagbe­bentahan. Kaya bago kumain, payo nila sa mamimili na tingnan ang label at physical condition ng pagkain bago ito kainin.

***

Mga Kanegosyo, inamin niya na maliit lang ng bahagdan ng MSMEs ang mayroong FDA registration at karamihan ay sa bahay lang ginagawa ang produkto.

Ngunit paliwanag niya, may exemption din ang FDA dahil tanging inirerehistro lang sa FDA ang repackaged at may label na pagkain.

Ngunit kung wala naman, hindi na ito kailangang ipa­rehistro sa ahensya.

Sa ngayon, kumikilos ang FDA katuwang ang Department of Trade and Industry (DTI) upang mahikayat ang MSMEs na magpanatili ng kalinisan sa lugar kung saan ginagawa ang produkto.

Handa naman ang FDA na luwagan ang kanilang requirements para sa maliliit na negosyo upang maiakma sa kanilang kakayahan.

Patuloy rin ang seminar ng FDA at DTI sa maliliit na negosyo para mabigyan sila ng gabay sa tama at ligtas na sistema sa paggawa ng food products.

Pumirma na rin ng kasunduan ang FDA sa mga lokal na pamahalaan upang maturuan sila ng tamang sistema para ma­tiyak na ligtas ang pagkaing ibinebenta sa kanilang nasasakupan.

Sa mga hakbang na ito, umaasa tayo na mababawasan na ang kaso ng food poisoning sa bansa at mawawala na ang pangamba sa mga ibinebentang produktong pagkain sa merkado nang lalo pang lumago ang mga ganitong uri ng negosyo!

 

First Published on Abante Online

 

Bida Ka!: Hamon sa Kalidad (Part 1)

Mga Bida, nitong mga nakaraang buwan, malaking pa­ngamba ang nilikha ng mga balita ukol sa ilang kaso ng food poisoning sa iba’t ibang bahagi ng bansa.

Nauna rito ang pagkaospital ng halos dalawang libong katao matapos kumain ng durian candy sa iba’t ibang lugar sa Mindanao, partikular sa CARAGA Region.

Siyam na estudyante ng Juan Sumulong High School ang naospital matapos kumain ng macapuno candy habang 438 mag-aaral ng Real Elementary School sa Calamba, Laguna ang sumakit ang tiyan at nagsuka matapos kumain ng ice candy at cake.

May mga balita rin ng food poisoning sa Surigao del Sur, Pangasinan, Iloilo City at North Cotabato.

Nag-aalala tayo sa dami ng kaso ng food poisoning sa bansa dahil sa posibleng epekto nito sa mga lokal na negosyo na nagtitinda ng pagkain. Maaaring isolated lang ang mga kasong ito ng food poisoning pero malaki ang tama nito sa buong industriya.

Ito rin ay maaaring mauwi sa takot sa pagbili sa mga street food vendors, na karamihan ay nagsisimula at nagsisikap na maliliit na negosyante. Naaapektuhan ang kanilang kita na umaasa lang sa pang-araw-araw na benta.

***

Mga Bida, ito ang malaking hamon na kinakaharap ng ating micro, small at medium enterprises (MSMEs). Hindi natin puwedeng asahan ang merkado na magbaba ng standard ng kalidad o diktahan ang kagustuhan ng mamimili.

Sa halip, kailangan tayong gumawa ng mga pagkilos upang maitaas ang kalidad ng ating mga produkto at masabayan ang gusto ng mamimili.

Ito ang hamon na dapat harapin at lampasan ng ating mga negosyante. Kailangan nilang magpatupad ng metikulosong pagbabantay sa production line upang makalikha ng de-kalidad at ligtas na produkto para mabawi ang tiwala ng publiko.

Batid natin na hindi ito madaling gawin. Kung minsan, nagiging hadlang pa ang paghahabol natin sa pagtaas ng kalidad, lalo na sa supply at kakayahan ng mga tauhang gawin ito.

Ngunit dapat isipin ng mga negosyante na maganda ang ibinubunga ng dedikasyon sa mataas na kalidad.

***

Tulad na lang ng Rags 2 Riches (R2R), isang social enterprise na gumagamit ng retaso at iba pang materyales para gumawa ng fashion at home accessories.

Sa unang taon nila, mga Bida, maraming produkto ng R2R ang hindi pumasa sa kalidad na itinakda nila. Sa kabiguang ito, nalungkot ang kanilang mga nagtatahing nanay, na madalas nagrereklamo sa masyadong mahigpit na quality control.

Ang kanilang ginawa ay dinala nila ang mga nanay sa isang shopping mall na nagbebenta ng luxury brands at mamahaling mga produkto.

Nakita ng mga nanay ang maaaring magawa nilang produkto – mataas ang kalidad, mahal at binibili ng mayayamang tao.

Mula noon, nagkaroon na sila ng panibagong dedikasyon para gumawa ng de-kalidad na produkto.  Ngayon, kilala na ang mga produkto ng R2R sa iba’t ibang bahagi ng mundo.

***

Gayundin, malaki ang hamon sa ating lokal na industriya ng pagkain para makatugon sa kalidad na hinihingi ng merkado.

Dapat sunggaban ng ating maliliit na negosyante ang pagkakataong ito upang mapaganda ang kanilang produkto at operasyon para na rin sa kapakanan ng mamimili at ikatatagumpay ng kanilang negosyo. Kakayanin natin ito!

NEGOSYO, NOW NA!: Export Business

Mga Kanegosyo, naitampok na natin dati ang kuwento ng Oryspa, isang kumpanyang gumagawa ng beauty at personal care products na pagmamay-ari ni Sherill Quintana.

Ang kuwento ng tagumpay niya ang isa sa ginawa nating halimbawa para magbigay inspirasyon. 

Kakaiba ang mga produkto ng Oryspa dahil pangunahing sangkap nito ay darak, isang produktong agrikultural na mula sa bigas. Madalas, ang darak ay pinapakain lang sa baboy.

Ngunit natuklasan niya na ang darak ay mayaman sa Vitamin E at A. Mayroon din itong oryzanol, na anti-oxidant na, anti-aging pa. Kaya ito ang ginamit na sangkap ng Oryspa sa kanilang meditation balm, solid perfume, massage oil, chili oil at sabon, na pawang all-natural at paraben-free.

***  

Mga Kanegosyo, nang maging panauhin natin siya sa programang “Status Update,” nagkaroon kami ng mas malalim na talakayan ukol sa susi ng tagumpay ng kanyang negosyo.

Ayon kanya, nagsi­mula siya sa toll manufacturing, o paggawa ng produktong pang-export na walang sariling pangalan para sa mga dayuhang kumpanya. Ang mahirap dito, walang sariling pagkakakilanlan.

Masaya na sana sila sa ganoong sistema, ngunit nang lumipat ang dayuhang kumpanya ng supplier sa China dahil mas mura ang pasuweldo ng tao roon, nagdesisyon silang buuin ang pangalang Orypsa.

*** 

Ayon sa kanyang kuwento, napukaw ang interes niya noon sa exporting nang mapasama siya sa isang international exhibit ng Department of Trade and Industry (DTI) kung saan nakilala niya ang maraming international buyer.

Sa nasabing expo, siya mismo ang nagtanghal ng kanyang mga produkto sa mga dayuhang buyer.  Kung tatahi-tahimik lang siya ay wala raw siyang mabebenta sa ibang bansa.

Kaya mula noon, mga Kanegosyo, binago na niya ang kanyang pana­naw sa pagnenegosyo. Pinaganda niyang mabuti ang kanyang kalidad at packaging upang maakit ang mga dayuhang mamimili.

Maganda raw ang mag-export ng produktong Pilipino dahil malaki man ang gastos, malaki rin ang kita. Dahil angkin ang pangalan o brand ng produkto, lahat ng kita ay mapupunta sa negosyo kumpara sa kung mag-susupply lamang para sa ibang kumpanya.

*** 

Nagbigay siya ng ilang mga payo sa mga negosyanteng nais mag-export.

Una, kailangan ng maayos na sistema ng shipping o pagpapadala ng produkto sa iba’t ibang bansa. Maaaring humingi ng tulong sa PhilExport o di kaya’y kumuha ng serbisyo ng isang shipping company.

Mahalaga ang pagkakaroon ng maaasahang shipping company dahi sinusunod ng karamihan sa mga dayuhang kumpanya ang mga deadline. May karampatang multa kung hindi makasunod dito na malaking kabawasan din sa kikitain.

Pagdating naman sa pagpepresyo ng ating mga produkto, busisiing mabuti ang lahat ng gastos – sa shipping, sa mga buwis at kung anu-ano pang gastos para maayos ang tamang presyo ng produkto sa ibang bansa.

Higit sa lahat, huwag daw matakot na isabak ang ating mga produkto sa ibang bansa dahil kayang kaya na­ting makipagsabayan sa ibang negosyo sa buong mundo. Lakas ng loob ang kailangang idagdag para lalong mapagtagumpayan ang ating negosyo!

 

First Published on Abante Online

 

 

Bida Ka!: Protektahan ang mga Balikbayan Box

Mga Bida, nanggagalaiti sa galit ang milyun-milyong overseas Filipino workers (OFWs) sa bagong patakaran ng Bureau of Customs (BOC) na buwisan at inspeksyunin ang balikbayan box na ipinapadala nila sa mga mahal sa buhay sa Pilipinas.

Sa social media sites, kanya-kanyang pahayag ng galit ang ating mga kababayan sa ibang bansa, hindi lang sa planong pagbubuwis kundi pati sa ginagawang pagbulatlat sa ipinapadala nilang package.

Batay sa mga larawang naka-post sa Facebook, makikita ang umano’y pagkalkal sa iniinspeksyong balikbayan box.
Marami ring OFWs ang nagreklamo na nawala ang ibang laman ng kanilang balikbayan box.

Mga Bida, hindi natin masisi ang ating mga kababayan sa ibang bansa kung ganito ang kanilang nararamdaman sa bagong patakaran.

Marami sa kanila, ilang buwan o taon ang binubuno para mapuno ang isang balikbayan box. Todo ang kanilang pagtitipid para malagyan lang ng tsokolate, de-lata, kendi o ‘di kaya’y damit ang kahon para may maipadala sa mga mahal sa buhay sa Pilipinas.

Ang katwiran naman ng BOC ay may ilang tiwali na ginagamit ang balikbakan box para makapagpuslit ng mga mamahaling gamit nang hindi nagbabayad ng anumang buwis sa pamahalaan.

May iba ring nagpupuslit umano ng armas at droga sa balikbayan box kaya nagdoble sila ng paghihigpit sa inspeksyon.

Totoo man o hindi, hindi pa rin ito katanggap-tanggap sa ating OFWs dahil dagdag na buwis ang kaakibat ng planong inspeksiyong ito ng ahensiya.

***

Marami ang hindi nakakaalam na ang puno’t dulo ng problemang ito ay isang patakarang nakapaloob sa Tariff and Customs Code of the Philippines na huling binago noon pang 1957.

Ito ay ang tinatawag na de minimis, o ang pinakamaliit na ha­laga na puwedeng buwisan sa ipinapadalang balikbayan box o package ng ating mga kababayang OFW.

Sa ngayon, sampung piso lang ang de minimis sa bansa! Ito’y batay sa Tariff and Customs Code of the Philippines na huling i­namyendahan noon pang 1957.

Ito ang pinakamababang de minimis threshold sa ASEAN. Sa buong ASEAN, mga Bida, ang average de minimis ay nasa isandaang dolyar na.

Noong August 26, 2014, inihain natin ang Senate Bill No. 2373, na layong amyendahan ang Section 709 ng Tariff and Customs Code of the Philippines para itaas ang halaga ng de minimis patungong P10,000.

Sa paraang ito, mas mabilis at mas mura na ang pagpapadala ng balikbayan boxes at iba pang package ng OFWs, mga negos­yante at iba pang patungong Pilipinas.

Dahil mas mabilis na ang proseso, mas mabibigyang pansin ng BOC ang pagbabantay sa mga mahahalagang produkto para mapalakas ang koleksyon ng ahensiya.

***

Isa pa sa inirereklamo ng ating mga kababayan ay ang pagkasira o pagkawala ng laman ng ipinadala nilang balikbayan box matapos dumaan sa pag-inspeksyon ng Customs.

Hindi ito katanggap-tanggap, mga Bida. Hindi dapat pahirapan ang OFWs sa pamamagitan ng pagsusuri sa kanilang ipinadala na kadalasa’y nagreresulta sa pagkasira o ‘di kaya’y pagkawala ng mga produkto na kanilang binili para sa mahal sa buhay.

Sa ating palagay, ang dapat binibigyan ng atensiyon ng Customs ay ang malalaking smuggling sa bansa, tulad ng pagpupuslit ng agricultural products at mamahaling sasakyan.

Kaya kasabay ng pagtataas sa de minimis, dapat na ipagpatuloy ang pagsasamoderno ng sistema sa Customs upang mas ma­ging mabilis at maayos ang pag-iinspeksyon, bilang suporta sa mga pamilya ng OFWs.

Ngayong natuon na ang atensiyon ng buong bansa sa isyu ng balikbayan box, tiwala tayo na uusad na ang panukala na­ting itaas ang de minimis.

Gawin natin ito bilang nararapat na suporta sa ating OFWs na siyang matibay na haligi ng ating ekonomiya at mga bagong ba­yani ng ating panahon.

 

First Published on Abante Online

 

 

Negosyo, Now Na!: Pagpapagalaw ng Pera

Mga Kanegosyo, sa ating karanasan bilang isang social entrepreneur, naging batid natin ang kahalagahan ng pagkakaroon ng kaalaman sa paghawak ng pera sa ikatatagumpay ng ating negosyo.

Noong nasa Hapinoy pa tayo, nakita natin na isa sa mga dahilan ng paglago ng mga nanay na may-ari ng sari-sari store ay ang pagkatuto nila ng tamang accounting ng kanilang mga gastos at kita at tamang pagpapa-ikot ng kanilang puhunan, kahit na napakaliit nito.

Napakahalaga ng pagtutok sa galaw ng ating pera sa pagnenegosyo at ito ang ating tinalakay kasama si Tess Dimaculangan, isang kilalang accountant at financial management mentor ng maliliit na negosyante.

*** 

Ayon sa kanya, sa karanasan niyang tumulong sa mga negosyante, mas madalas daw tinututukan ng mga negosyante ang sales at marketing at isinasantabi muna ang pagkakaroon ng malinaw na business plan, kabilang ang accounting.

Ang tingin ng iba sa business plan, tila napakakumplikadong gawin at kailangang maging graduate mula sa napakagandang paaralan.

Ngunit, ang payo niya, kayang kayang upuan ito at pagtiyagaan dahil nakasalalay dito ang paglago at ang kakayahang pinansiyal ng negosyo. Kaya, mga Kanegosyo, halina’t kumuha ng papel at lapis at upuan na natin ang pagbuo ng financial statement.

Magkano ba ang ating puhunan? Kanino manggagaling ito – mula sa naipon natin, sa mga magulang, o pautang ng kaibigan o sa micro financing?

Pagkatapos mailista at mabuo ang kapital, anu-anong mga gastos ang kailangan para mabuo ang negosyo – renta ng puwesto, pagawa ng eskaparate, kuryente at tubig, mga produktong ibebenta at iba pa.

Ika niya, huwag na huwag paghahaluin ang gastos sa bahay at sa negosyo. Maglaan lamang sa kikitain mula sa negosyo ang ipanggagastos sa bahay. Baka maubos ang kinikita ng pangkabuhayan at mawalan ng pampaikot ito.

*** 

Ang isa pang payo na ating nakuha ay kahit gaano kalaki o kaliit ang ating negosyo, mahalaga ang paglilista ng galaw ng ating pera araw-araw, ang inilalabas natin para sa mga gastos at ang mga pumapasok na kita.

Sa ganitong paraan, mapag-aaralan nating mabuti ang kilos ng ating negosyo, kung anong mga araw kung saan maglalabas ng malaking puhunan, kung anong panahon matumal ang benta at kung kailan kikita nang bonggang bongga.

Sa masusi at matiyagang pagbabantay ng galaw ng pera ng ating negosyo, matutuklasan natin ang malalakas na produkto, mabentang diskarte at mga panalong pakulo na ating ginagagawa.

Sa ganitong paraan, makikita natin ang dahan-dahang paglago ng ating negosyo.

*** 

Kapag kumita nang kaunti, huwag kaagad magdiwang at gastusin ang lahat ng kinita. Baka kaagad na bumili ng bagong cellphone o kaya’y magpakain sa baranggay.

Sabi nga raw ng matatanda, “matutong mamaluktot kapag maiksi ang kumot.”

Mga Kanegosyo, magtiyaga muna tayo sa kaunting ginhawa lalo na’t pinapalaki ang ating kita.  Kapag malaking malaki na ito at tuluyan nang lumago, tsaka tayo maging marangya na naaayon sa ating kaya.

Simulan ang tamang paghawak sa ating puhunan at masusing pagbabantay ng ating kita nang mapagtagum­payan natin ang buhay!

 

First Published on Abante Online

 

BIDA KA!: Buwan ng mga Bayani

Mga Bida, kilala ang Agosto bilang buwan ng mga bayani.

Sa panahong ito, ginugunita natin ang alaala ng mga bayani na nagbuwis ng buhay para makamit ang kalayaan na ating tinatamasa ngayon.

Sa buwan ding ito, sinasariwa natin ang alaala at mga nagawa ng tatlong tao na itinuturing nating mga bagong bayani dahil sa iniwan nilang tatak sa demokrasya at malinis na pamamahala.

Anim na taon na mula nang pumanaw ang aking tiyahin na si Corazon “Cory” Aquino noong Agosto a-uno, subalit hanggang ngayon, buhay na buhay pa rin ang kanyang alaala sa ating puso’t isipan.

Hindi natin makakamit ang demokrasya na tinatamasa ng kasalukuyang henerasyon kung wala si Tita Cory.

Nagsilbi siyang inspirasyon at lakas ng milyun-milyong Pilipino para tumayo at kalabanin ang diktadurya na namayani sa bansa ng mahigit dalawang dekada.

Kaya naman hanggang sa huling sandali niya sa ating piling, ipinamalas ng buong bansa ang mainit na pagmamahal sa itinutu­ring na ina ng demokrasya.

Inabot ng halos isang araw bago naihatid siya sa kanyang huling himlayan dahil napuno ang mga kalsada ng nagluluksang mga Pilipino.

Marami nga ang nagsasabi na sa inspirasyon niya nabuo ang ating kampanyang “matuwid na daan” para sa ating bayan.

***

Bukas naman, gugunitain natin ang ika-32 taon ng pagpaslang kay Tito Ninoy.

Ang kamatayan niya noong 1983 ang nagtulak sa mga Pilipino na lumabas at labanan ang diktadurya, maghanap ng pagbabago at kumawala sa kuko ng mapaniil na pamahalaan.

Kaya tatlong taon pagkatapos ng kanyang pagkamatay, nakamit ng mga Pilipino ang tunay na kalayaan sa People Power 1.

***

Noong nakaraang Agosto 17, sumakabilang buhay ang isa ko pa pong tiyuhin na si Butz Aquino. 

Naging malaki ang papel ni Tito Butz sa tagumpay ng People Power Revolution noong 1986. Noong una, wala siyang interes na pumasok sa pulitika ngunit nagbago ang kanyang pananaw kasunod ng pagpaslang sa kanyang kapatid na si Ninoy.

Isa siya sa mga nagtatag ng August Twenty-One Movement (ATOM) at Bansang Nagkakaisa sa Diwa at Layunin (BANDILA) at nanguna sa mga rally at martsa kontra sa diktadurya.

Nang pumutok ang EDSA Revolution, isa siya sa mga unang nanawagan sa taumbayan na magmartsa sa EDSA at suportahan ang mga sundalong nag-aklas laban sa diktadurya.

Tapos noong 1987 at 1992, nanalo siya bilang senador at nanungkulan hanggang 1995. Ilan sa mga iniakda niyang batas ay ang Magna Carta for Small Farmers, Seed Act at Cooperative Code of the Philippines, na siyang nagbigay buhay sa mga kooperatiba sa bansa.

Mga Bida, hanggang namatay siya ngayong taon, naging aktibo s’ya sa pagtulong sa mga kooperatiba sa ating bansa. Naniwala s’ya na sa pagtatag ng mga kooperatiba, mas makakamit ang kaunlaran para sa mga pinakanangangailangan.

***

Mga Bida, sa ngayon, hindi na kailangang magbuwis ng buhay para maituring o ‘di kaya’y matawag na bayani. Sa maliit na pamamaraan, kaya nating sumunod sa yapak nina Tito Ninoy, Tita Cory at Tito Butz.

Kailangan lang na tayo’y magtulungan at magkaisa upang isulong ang lalo pang pag-asenso ng bansa para sa lahat ng Pilipino. Maituturing ding kabayanihan ang pagtulong sa kapwa, kahit sa maliit na paraan, sa lahat ng panahon at pagkakataon.

Sa pamamagitan nito, mabibigyan ng kabuluhan ang pagbubuwis ng buhay ng ating mga bayani at maipagpapatuloy natin ang pag-unlad ng ating bayan!

 

First Published on Abante Online

 

 

Negosyo, Now Na!: Kaagapay sa tagumpay

Mga Kanegosyo, sini­mulan natin ang kolum na ito kasama ng Abante upang hikayatin natin ang mga kapwa Pilipinong pumasok sa pagnenegosyo bilang isang paraan para makaahon sa kahirapan.

Sa mga taon natin bilang isang social entrepreneur, marami na tayong nakilalang mga pamilyang lumago ang buhay dahil sa kanilang pagtataya sa pagtatayo ng sariling pangkabuhayan.

Mula sa mga magsasaka sa Nueva Ecija, mga nanay na nagbukas ng bintanang sari-sari store at nagtatahi ng mamahaling bag na gawa sa retaso sa Payatas, hanggang sa mga nagtatanim ng cacao sa Davao, ilan sila sa ating bansa na gumanda ang buhay sa pagnenegosyo.

Isa sa mga umaaalay sa mga nais magsimula o ‘di kaya’y magpalaki ng kasalukuyang negosyo ay ang mga micro finance institutions (MFIs) tulad ng Center for Agriculture and Rural Development Mutually Reinforcing Institutions (CARD-MRI) ni Dr. Aris Alip, na naging panauhin natin sa programang “Status Update” kamakailan.

Sa ngayon, ang CARD-MRI ay itinutu­ring na pinakamalaking micro finance institution sa bansa na nagbibigay ng puhunan sa napakababang interes at walang kolateral.

Bukod pa roon, nagbibigay sila ng iba pang pautang tulad ng educational loan upang makatapos ang mga anak sa pag-aaral ng mga pamilyang nagnenegosyo.

Mayroon din silang ibinibigay na training sa mga nais magsimula ng sariling negosyo, para magabayan at mabigyan ng tamang payo sa mga gagawin, at hindi masayang ang inutang na puhunan.

Hindi nagtatapos ang kabilang gabay sa pagtatayo ng negosyo. Nagbibigay rin sila ng business counseling at tuluy-tuloy ang kanilang pag-aabiso sa kanilang mga miyembrong negosyante, mula sa marketing, financing, packaging at iba pa hanggang lumago sila.

***

Marami sa mga kli­yente ng CARD-MRI ay mga nanay sa kanayunan.

Ang kuwento ni Dr. Alip, nangungutang ng limandaang piso ang mga nanay nang nagsisimula silang magnegosyo. Sa kanilang sipag at dedikasyon, ngayon ay kaya na nilang mangutang ng libu-libo hanggang mil­yong piso, na siyang sen­yales ng kanilang pag­lago.

Ngayon, hindi na umaasa sa bigay ng mayor o ‘di kaya’y barangay chairman ang mga nanay dahil mayroon na silang panggastos para sa araw-araw nilang pangangailangan. Muling naibalik ang kanilang dignidad at tiwala sa sarili dahil sa pagnenegosyo.

Ang ilan pa nga raw sa kanila, nagbabayad na ng buwis dahil nakapagpatayo ng sariling kumpanya habang ang ilan ay nag-e-empleyo pa ng daan-daang manggagawa sa kanilang komunidad.

Kung dati, hindi sila pinapansin sa kanilang lugar, ngayon, isa na sila sa pinagkukunan ng ikinabubuhay ng kanilang mga kababayan.

***

Sinasagip din ng CARD-MRI ang maliliit na negosyante mula sa utang na may mataas na interes, na naihambing sa isang kumunoy na mahirap nang makawala kapag nalubog na.

Sa ngayon, mayroon na silang 1,780 sangay at tatlong milyong pamilya na ang kanilang naabot, katumbas ng labinlimang porsiyento ng populasyon ng bansa.

Sa halos 30 taon ng CARD-MRI, hindi pa rin nagbago ang kanilang pananaw at disiplina sa pagtulong. Hanggang ngayon, nakatutok pa rin sila sa kapakanan at paglago ng mga pamil­yang nangangailangan ng tulong. 

***

Mga Kanegosyo, mahalagang mayroon ta­yong tagapagpayo, mentor o guro sa larangan ng pagnenegosyo lalo na malaki ang itinataya natin dito.

Maaaring ito ay maging ang magulang natin, kaibigan o asawa na magiging sandalan sa oras na may pinagdadaanan tayong mga problema o isyu.

Ngunit mahalaga rin na ang ating tatakbuhan ay mahusay at may karanasan sa pagnenegosyo upang mabigyan tayo ng tamang payo sa ating mga hinaharap.

Isa na rito ay mga organisasyong mapagkakatiwalaan at naglalayong tumulong sa atin tulad ng mga grupong micro finance. 

Mahalagang pag-aralang mabuti ang mga lalapitan natin at hihingan ng tulong upang ‘di tayo maloko at ituturo sa atin ang landas ng tagumpay!

 

First Published on Abante Online

 

 

Vanquishing the voices of doubt and cynicism

To be honest, when I was invited a few months ago to address all of you today, I was quite flattered to be chosen. It was a pleasant surprise to be invited today, a pleasant surprise that came with a tremendous amount of pressure!

How does one inspire such bright minds as the graduates of the Ateneo Graduate School of Business? How does one reach the hearts and minds of our country’s current and future business leaders?

How does one inspire the hearts of intelligent individuals that will drive the Philippine economy to even greater heights? How can yours truly possibly affirm, motivate, and, dare I say, entertain such brilliant men and women?

Alam ninyo naman, the pressure on commencement speakers is high today. After all, it’s the era of YouTube and going viral. 

With seemingly every single part of our lives on the Internet – what you had for breakfast, your outfit of the day, how many friends you have, how many people heart your new pair of Nikes – truly, we live in a world markedly different from even just a decade ago.

As much as this new, exciting world has brought communities closer together, given us tools to reach out, communicate more easily, and do business more conveniently, it does have a dark side. 

To put it quite succinctly, parang ang daming nega.

I need not look further than my own Facebook page. During the campaign, we started to play with my nickname and proclaimed proudly that BAM also stands for: Bida Ang Mamamayan. 

Of course, some wise aleck instead said BAM stands for: Bobo Ang Maniniwala. Another one went on a rant on my page, and I quote, “Oooooo wow plastic rimmed glasses makes you look like your grandpa and that automatically qualifies you to run for senate taking advantage of the “masses”… nice… *slow clap*”

Excuse me, Ninoy is my uncle, not my grandfather.

But on a serious note, these days, there seems to be a stronger, overwhelming voice that says, “Hindi mo kaya! It won’t work. It cannot be done.” 

Whether it is a voice within us or the collective voice of critics, the unnerving voice of skepticism too often drowns out the voice of optimism and confidence that says, “Kaya natin. It can be done.” Holding on to this voice, especially through times of adversity, is what will make all the difference.

I wish to share with you the story of Nolie Estocado, a daughter of a modest laundry woman and farmer who barely earned enough for day-to-day expenses. Even as she worked tirelessly for a handicrafts company, she never seemed to climb out of poverty.

In 1983, she decided to start her own business, even as her friends and relatives warned her of what they saw as her “inevitable” failure. Nolie had a mighty inner voice and the immense will to fight through the skepticism.

She overcame devastating challenges to build an enterprise that now hires up to 100 workers. Today, Nolie owns a house and lot and an apartment.

Nolie did not let the voice of skepticism drown out her inner voice and it paid off.

This voice of optimism also lives in groups, collectives, and companies. Since 2008, the Jollibee Group Foundation has been running its Farmer Entrepreneurship Program (FEP) that links small farmers directly to the supply chains of institutional clients like the Jollibee Food Corporation (JFC).

One of the first approached were the Kalasag farmers of San Jose, Nueva Ecija. After going through agro-enterprise capacity building, the first challenge was to meet Jollibee’s quota of 60 metric tons of onions, which a challenge the Kalasag Farmers failed.

Some questioned whether the farmers would ever produce enough onions to meet Jollibee’s benchmarks of quantity and quality. But like you, dear friends, the voice that says “Kaya natin!” was strong among the Kalasag Farmers.

The voice of optimism, the confidence and belief in our countrymen was tenacious within the Jollibee Foundation. Trusting that the Kalasag Farmers could step up, Jollibee raised their quota to 197 metric tons for the next delivery.

Diligence, perseverance

This voice of optimism and confidence fed the farmers’ diligence and perseverance. This time, they surpassed the allotted volume, delivering 235 metric tons of quality onions to Jollibee. Last year, Kalasag’s delivery reached 480 metric tons of onions.

When I went there last year, I saw for myself how their quality of life improved – their houses are now made of concrete, their children now go to school regularly, some of them have graduated from college, and, most impressively, when it was time for us to go, everyone took out their smartphones for a selfie.

Nolie, the Jollibee Foundation, and the Kalasag Farmers fostered their inner voice of optimism and confidence and overcame skepticism and defeatism to be rewarded with success.

Within our office in the Senate, I would like to think that the voice of optimism is strong and alive as well. When I was newly elected as Senator two years ago, I was told, assuredly, that I shouldn’t expect to pass any laws in my first 2 years.

But in our first year, we passed two laws: the Philippine Lemon Law and the Go Negosyo Act, the first inclusive growth and pro-poor legislation passed by the 16th Congress.

As we entered our second year, we were told it would be impossible for a neophyte senator to successfully pass a landmark bill, such as the Philippine Competition Act, through Congress. But just last month, the President signed into law the Philippine Competition Act and the Amendments to the Cabotage Law, two landmark policies authored and sponsored by our office.

These laws have been struggling to pass through our legislative system for decades and you can bet that there were critics and naysayers that chuckled at the thought of a neophyte senator passing these landmark bills.

But our office of bright, idealistic, and passionate individuals did not listen to them. Instead, we collectively exclaimed, “Kaya natin ito para sa bayan!”

When we sift through stories of people that have revolutionized systems and reformed long-standing practices, we find that there were always critics and there were always naysayers; but the inner voice of optimism triumphed and shone through.

If Bill Gates gave up after his previous business ventures failed, we may never have had “a computer in every home.” If Steve Jobs gave up whenever his ideas were shot down, we wouldn’t have “a computer in every pocket.”

If Mahatma Gandhi gave up those countless times he was thrown in jail, we would never have known the power of non-violence. If Cory Aquino believed those that said a housewife could never be president, who knows if we would have freedom and democracy today.

They had the will and the grit to cut through the criticism and negative chatter to drive revolutions, drive reforms, and ultimately, create change.

Here in the Philippines, we are witnessing unprecedented economic growth. From being the “Sick Man in Asia,” we are now called “Asia’s Bright Spot.”

Once known for our tremendous debt, we have now garnered investment grade ratings from the most reputable rating agencies. Once considered one of the most corrupt countries in the world, we have since pushed for justice against the most powerful in all of the three branches of our government.

We are now the second fastest growing economy in Asia, second only to China, and we expect to continue on this trajectory.

Fight the tide

All these developments are a testimony to Filipinos like you with a strong inner voice that says, “Kaya natin!” Kaya nating umangat. Kaya nating tumino. Kaya nating umasenso.”

I trust that the people in this room will continue to fight the tide, swim against the current, and listen to that voice inside that says we can make that difference!

But of course, being Ateneans, we are called to do more – magis. Unfortunately, for those of us trained in the Jesuit traditions, heeding the call of our inner voice is not enough.

Our challenge is not just to listen to our inner voice, but also to be that voice for others. Be that voice of confidence for those that have known nothing but disappointment. 

Be that voice of motivation for those that are overcome with failure. Be that voice of inspiration for those that have heard nothing but criticism and reproach.

We are called to speak up, for them, and not remain silent. We are called to silence the paralyzing voices of cynicism!

As we step out of this room and back into the dim world of critics, skeptics, and defeatists, let us become the loudest voices of inspiration. Kaya nating umangat! Kaya nating tumino! Kaya nating umasenso! 

First published on Rappler.com

Bida Ka!: 2016 budget, pork barrel at insertions

Mga Bida, sa mga susunod na araw at linggo, magiging abala na ang mga senador at kongresista sa pagbusisi ng pambansang budget para sa susunod na taon.

Sa huling taon nito, humingi ang Aquino administration ng P3.002 tril­yon para maipagpatuloy at mapagtibay pa ang natamasang kaunlaran ng bansa sa nakalipas na limang taon.

Kasabay nito, umugong ang mga balita at akusasyon na sa pambansang pondo sa susunod na taon, may “pork barrel” pa rin ito at “insertions”, na sinasabing bagong uri ng pagpapalusot ng pondo.

  ***

Mga Bida, linawin natin ang pork barrel at insertions upang mas maintindihan nating lahat.

Kung pakikinggan ang mga balita at kritiko ng pamahalaan, parang magkahawig lang ang pork barrel at insertions. Ngunit, malaki ang pinagkaiba ng dalawang ito.

Sa dating sistema ng pork barrel, may kalayaan ang bawat mambabatas na maglaan ng bahagi ng pondo sa anumang proyekto na kanilang naisin.

Subalit, ito ang laman ng kontrobersyal na PDAF scam dahil nabulgar na may napuntang bahagi ng pork barrel sa grupo ni Janet Lim Napoles at iba pang pekeng non-government organizations.

Noong 2013, idineklarang unconstitutional ng Korte Suprema ang pork barrel, na hindi dapat magtalaga ng proyekto ang mga mambabatas pagkatapos maisabatas ang budget.

***

Iba naman ang insertion, mga Bida. Ang insertion ay ang pag­lalaan ng mga mambabatas ng pondo para sa mga bagay-bagay na mahalaga sa kanila sa panahon ng paghimay ng national budget.

Kailangang alamin natin ang mahahalagang trabaho ng mga mambabatas, kasama na riyan ang “power of the purse” o pagkilatis sa pambansang pondo.

Ang pagkilatis na ito ay hindi lang para mahanap ang katiwalian kundi kalakip nito ang kapangyarihan ng mga mambabatas na magtalaga ng pondo sa mga bagay na mahalaga sa kanila, na siyang tinatawag na “power of the purse”.

Sa Senado, kadalasan, ito’y sa priority projects o sa mga personal na adhikain. Halimbawa, kung edukasyon ang adbokasiya ng senador, maaari niyang dagdagan ang pondo ng state colleges and universities (SUCs).

Sa ating bahagi, dahil nakatuon tayo sa maliliit na negosyo, mas bibigyan natin ang pagdagdag sa pondo sa pagtatayo ng mas mara­ming Negosyo Centers upang matiyak na lalo pang matutulungan ang maliliit na negosyante sa buong bansa.

Dahil nasa distrito sila, titingnan naman ng mga kongresista kung ano ang mga kulang ng kanilang nasasakupan, gaya ng mga kalsada at tulay, na siyang popondohan nila gamit ang proseso sa pag-aapruba ng pambansang budget.

***

Siyempre, mga Bida, kailangan pa ring bantayan upang matiyak na mapupunta ang pondong ito sa tama at walang mawala sa katiwalian ni singko.

Pero ang proseso ng pagtatalaga kung ano ang mahalaga sa mga mambabatas ay kasama sa kapangyarihan na iniatang sa amin nang kami’y ilagay ng taumbayan sa posisyong ito.

Hindi naman maganda na basta isuko namin ang kapangyarihang ito sa Executive Department, na magmimistula na lang tayong “rubber stamp” at tatango sa lahat ng gusto ng pamahalaan.

Mahalaga na kinikilatis natin ang budget, na may kakayahan tayong baguhin ito kung kailangan at ituon ang bahagi nito sa mahahalagang bagay. Ito ang trabaho na hindi natin puwedeng bitiwan.

Malaki talaga ang kaibahan ng pork barrel at insertion ngunit higit pa rito, mahalaga na nakabantay pa rin tayo upang matiyak na magagamit ang pambansang budget sa pangangailangan ng bayan!

 

First Published on Abante Online

 

 

Scroll to top