Mga Kanegosyo, ayon sa sikat na manunulat na si Mark Twain, “The ­secret of getting ahead is getting started.”

Ito ang tinatawag na initiative — kaila­ngang simulan agad ang anumang plano, ideya o proyekto para maka-angat o makalayo sa kumpetisyon.

Kahit mayroong napakahusay na ideya para sa isang magandang negosyo ngunit kung walang gagawin, walang mangyayari.

Kasama ng tibay ng dibdib, sumuong tayo sa negosyo upang mauna sa merkado kasama ng masusing pag-aaral at pagpaplano.

Matagal nang ideya ni Corazon Dayro Ong, isang dietician, ang paggamit ng skinless longganisa bilang palaman sa siopao.

Sa una, nag-alangan siyang simulan ang balak sa pangambang baka hindi ito pumatok sa mga Pilipino, na nasanay na sa asado o bola-bola bilang palaman ng siopao.

Pero dala na rin ng inip, kahit nagdadalawang-isip ay itinuloy na rin niya ang plano noong 1974.

Binenta niya muna ang kanyang siopao sa mga kaibigan at mga kakilala sa halagang 75 sentimo bawat isa noon.

Laking gulat niya nang pumatok ang kanyang produkto at kabi-kabila na ang order na kanyang natanggap.

Dahil dito, kinailangan na niyang iwan ang trabaho bilang dietician at mag-fulltime sa bago niyang negosyo.

Pagkatapos nito, sinubukan naman niya na gumawa ng tocino para isama sa kanyang longganisa.

Sa tulong ng kapital na P65,000 na kanyang inutang sa isang rural bank sa Caloocan gamit na kola­teral ang lupa ng tiyahin, sinimulan ni Corazon Da­yro Ong ang CDO noong 1975.

Sinimulan nila ang negosyo sa kanilang bakuran sa San Miguel Heights sa Marulas, Valenzuela.

Tatlong dekada ang lumipas, ang kumpanya na nagsimula sa isang maliit na bakuran ay isa na sa pinakamalaking food manufacturing company sa bansa.

Sa tulong ng CDO, maraming Pilipino ang nagkaroon ng ikabubuhay, lalo na sa mga kanayunan.

Kaya mga Kanegosyo, kung mayroon tayong magandang ideya, kumilos na upang magkaroon ito ng katuparan! Huwag nating mabaon na lang sa limot ang ating mga pangarap.

First Published on Abante Online

Mga Kanegosyo, maligayang Pasko ng Pag­kabuhay sa ating lahat! Nawa’y naging makabuluhan ang ating pagninilay sa Semana Santa at muli tayong nagkaroon ng isang postibong pananaw sa ating mga buhay.

Ayon nga sa kilalang manunulat na si Napoleon Hill, “Weak desires bring weak results, just as a small amount of fire makes a small amount of heat.” Ang ibig sabihin nito ay kung mahina ang ating pagnanais maabot ang isang bagay, malaki ang posibilidad na wala ta­yong mapapala.

Ngunit kung itotodo natin ang lahat para maabot ang mga pangarap at mga hangarin sa buhay, tiyak na malaki rin ang magiging pakinabang.

Hindi masamang ma­ngarap na umasenso para sa sarili at sa ating pamil­ya  magkaroon ng sari­ling bahay, makabili ng sasakyan at mapagtapos ng pag-aaral ang ating mga anak.

Kung walang positibong ambisyon, tiyak na kabiguan lang ang sasapitin ng bawat gagawin.

Sa negosyo, mahalaga ang pagkakaroon ng positibong ambisyon para umasenso.

Ito ang magtutulak sa atin para maging unconventional, mag-isip ng makabagong diskarte at maging malikhain para kumita at lumago.

Gamit ang positibong ambisyon, matututo rin tayong gumawa ng mga de-kalidad na produkto upang mapasaya ang ating mamimili.

***

Halimbawa nito ang kuwento ni Desiree Duran, isang dating tindera ng fish ball.

Hindi man nakatuntong ng high school, nagpursige pa rin siya upang maabot ang kanyang pa­ngarap na umasenso at matupad ang pangarap na mabigyan ng magandang buhay ang kanyang pamilya.

Sa una, nagsimula siya bilang tindera ng fish ball. Habang ginagawa niya ito, dumalo siya sa ilang training na ibinigay ng Bulacan Agricultural State College para sa pagsasaka.

Nang matuto, sini­mulan niyang magtanim ng grafted tomato noong 2003 sa isang maliit na lupain ng kanilang pamilya.

Mula sa kanyang ­unang tanim, kumita siya ng P70,000, na malaki na para sa isang baguhan sa industriya.

Sa taon ding iyon, sinimulan din niya ang pagbebenta ng binhi sa iba pang nagtatanim ng gulay sa lugar na walang panahon para mag-training.

Doon sinimulan niya ang San Ildefonso Vege­tables Multipurpose Coo­perative kasama ang ilang vegetable growers para makakuha ng mas mala­king kita mula sa kanilang pananim.

Sa tulong ng Department of Agriculture, naiugnay sila sa mga bagsakan at food terminals nang hindi na dumadaan pa sa middleman. Naging mas malaki ang kanilang kita dahil dito.

Nagtanim pa siya ng iba’t ibang gulay dahil sa paglaki ng kanyang merkado. Sa paglago ng kanyang negosyo, na­kabili siya ng dagdag na lupa, truck, owner-type jeep, motorsiklo at 4×4 pick-up truck.

Napatapos niya sa pag-aaral ang kanyang mga anak at nakapagbigay pa siya ng kabuhayan at trabaho sa kanyang komunidad.

Kung nawalan ng ambisyon si Desiree, marahil ay hindi niya naabot ang tagumpay na nararanasan ng kanyang negosyo nga­yon at ang pag-asensong naranasan ng kanyang pamilya.

Lahat ng pangarap ay posibleng maabot, manatili lamang sa pagkamit ng positibong ambisyon!

Mga Kanegosyo, akma ang ating pag-uusapan ngayon sa panahon ng Semana Santa.

Sa ganitong panahon, inaalala natin ang ginawang sakripisyo ng Panginoong Hesus upang tayo’y iligtas sa ating mga kasalanan.

Sa pagkatawang-tao Niya, isinakripisyo niya ang kanyang pagiging Diyos upang makapiling tayo at maligtas sa kasalanan.

***

Kabahagi na ng pagtatayo ng negosyo ang sakripisyo. Lahat ng matagumpay na negosyante ay may ginawang sakripisyo bago nila naabot ang kanilang kinalalagyan sa ngayon.

Sa aking mga nakausap na negosyante at sa mga nabasa kong kuwento ng pagtatagumpay, maraming naisakripisyo ang mga nagnenegosyo — sa kanilang personal na buhay, ang kanilang pamilya at minsan ang kanilang buong career mismo, para lang tumaya sa pinapangarap na negosyo.

Kahit hindi malinaw ang kinakaharap, maraming mga entrepreneurs ang iniwan ang maganda at stable na trabaho at pagiging empleyado upang magtayo ng sariling negosyo.

Iniwan nila ang walong oras na trabaho para sa isang negosyo na mangangailangan nang halos 24 oras na pagtutok.

Ang mga pamilya ay kasama sa mga nagsasakripisyo. Dahil kailangang tutukan ang negosyo, hindi na nakakadalo sa mga event sa paaralan at maging sa birthday ng mga anak dahil abala sa pag-aasikaso ng negosyo.

Sa kabila ng mga sakripisyong ito, kailangan nating tanggapin na hindi lahat ay nauuwi sa tagumpay. May iba naman na tagumpay nga ang negosyo, sira naman ang pamilya o ang kalusugan.

***

Kaya mahalaga na balansehin ang oras para sa negos­yo, pamilya at sa sarili upang sa huli, hindi na kailangan pang may mabigat na kapalit ang tagumpay.

Una at pinakamahalaga, bigyan ng oras ang pamilya. Walang pero-pero o bakit. Ito ay isang mahalagang bagay na hindi na dapat pang pag-isipan pa.

Ikalawa, bigyan rin ng oras ang sarili upang maiwasan ang tinatawag na burnout at maubos sa pagod at pressure ng pagnenegosyo.

Ikatlo, kumuha ng maasahang tauhan at ibigay sa kanya ang ilang mahalagang trabaho upang mabawasan ang isipin.

***

Puno ng sakripisyo ang buhay ng isang entrepreneur ngunit kaya itong malampasan basta’t kaya nating balansehin ang bagay-bagay.

Gaya na lang ni Annabella Santos-Wisniewski, founde­r at pangulo ng Raintree, ang nasa likod ng Discove­ry properties na siyang may-ari ng Discovery Suites sa Ortigas, Discovery Suites sa Boracay, Discovery Country Suites sa Tagaytay at sa Discovery Bay sa Albay.

Nang matapos ang kursong Hotel Administration sa Cornell University, kabi-kabila ang alok na trabaho sa kanya ngunit pinili niya ang pumasok sa Ascott serviced residences sa Singapore.

Kahit maganda na ang trabaho, hindi pa rin nawala sa kanya ang hangaring umuwi at makapagtayo ng sariling negosyo sa Pilipinas.

Kahit hindi alam ang mangyayari sa kinabukasan, iniwan niya ang magadang trabaho sa Singapore, bumalik siya sa Pilipinas at itinayo ang Raintree noong 1996.

Nagbunga naman ang kanyang maraming panahon ng masusing pagpaplano, pangamba at sakripisyo nang pumayag ang Ayala Group na magtayo ng serviced residences gaya ng Ascott sa Pilipinas.

Sabi nga nila, the rest is history. Kilala na ang Discove­ry Suites bilang isa sa pinamagandang hotel sa bansa.

Sa kabila ng maraming panahon niya sa pagnenegos­yo, tiniyak niya na may oras pa rin siya sa kanyang pamilya.

Ngayon, nasa kolehiyo na ang kanyang tatlong anak na lalaki.

Ang tagumpay sa pagnenegosyo ay nangangailangan ng matinding sakripisyo sa mga nais magtagumpay.

Ngunit ang mas kailangang pagsasakripisyo ay kung paano pipiliin ang oras, mga desisyon at priority upang hindi makalimutan ang sariling kalusugan at kapakanan ng pamilya.

Mga Kanegosyo, noong nakaraang linggo, pinag-usapan natin ang mga sikreto ng ating mga kababayang Tsino sa kanilang pagnenegosyo.

Ang kanilang kasipagan, determinasyon at ang diskarteng, “low profit margin for high sales volumes,” ay maaari nating tularan sa ating sari­ing mga negosyo nang lumago rin tayo tulad nila.

Ngayong linggo naman, pagkuwentuhan natin ang mga Amerikanong sina Steve Jobs, Walt Disney at Bill Gates. Ano kaya ang pagkakapareho ng malalaking mga negosyanteng ito?

Maliban sa sila’y kila­lang matagumpay sa kani-kanilang mga larangan ng pagnenegosyo, hindi alam ng marami na dumanas din sila ng malaking kabiguan na muntik na nilang ikinabagsak.

Tulad na lang ng namapayapang si Steve Jobs, na sinibak noong 1985 sa kumpanyang Apple na siya mismo ang nagtatag.

Napakasakit siguro ito, mga Kanegosyo, na tanggalin ka sa kumpanyang ikaw ang nagsimula.

Sa halip na panghinaan ng loob, sinimulan ni Steve ang NeXT, isang computer workstation para sa mga teacher ngunit hindi ito bumenta.

Nakabangon lang si Jobs nang bilhin ng Apple ang NeXT noong 1996 at muli siyang nakaupo bilang interim CEO.

Pagkatapos, pinamunuan niya ang paggawa ng iPod, iPad at iPhone, na naglagay sa Apple bilang isa sa matagumpay na kumpanya sa buong mundo.

***

Noong 1970s, sinimulan naman nina Gates at kaibigang si Paul Allen, na noon ay parehong nasa high school pa lang, ang Traf-O-Data, isang computer business na automatic na nagbabasa ng paper tapes mula sa traffic counters para sa lokal na pamahalaan.

Ngunit hindi nagtagumpay ang kanilang ideya nang magpasya ang estado ng Washington na gawing libre ang pagbibilang ng tapes para sa mga siyudad.

Gamit ang natutunan sa bigong negosyo, mu­ling gumawa ang dalawa ng isang start-up business na tinawag nilang “Micro-Soft”.

Tulad ng Apple, ang Microsoft ang isa sa pinakamalaking negosyo ngayon ng computer hardware at software.

***

Bago naging kilalang gumagawa ng animated movies, nakaranas ng malalaking pagkalugi si Walt Disney noong 1920s at 1930s.

Nawala na sa kanya ang rights para sa sikat na character na si Oswald the Lucky Rabbit, baon pa sa utang na apat na mil­yong dolyar ang kanyang kumpanya.

Pagkatapos ng ilang taong pagkabigo at paghihirap, nakabangon si Walt Disney nang ilabas niya ang “Snow White and the Seven Dwarfs” noong 1938.

Sa tulong ng nasabing pelikula, muling nakaba­ngon si Walt at naitayo niya ang Walt Disney Studios in Burbank, California, na siyang isa sa pinakamalaking anima­ted movies company sa mundo.

***

Dito naman sa atin, dumaan din sa kabiguan sina Leo at Josephine Dator, ang mga may-ari ng duck farm sa Laguna.

Hindi lang isa, kundi dalawang bagyo, ang dinaanan ng mag-asawa bago naging matagumpay ang kanilang negosyo.

Noong Dekada ‘80, nangutang sina Leo at Josephine, na noo’y kakakasal lang, ng P15,000 upang magtayo ng isang bukid ng mga pato sa Laguna.

Ngunit naglaho ang kanilang pinaghirapan nang tumama ang bagyong Rosing noong 1995.

Dalawang taon pa ang kinailangan upang maka­bawi ang mag-asawa. Noong 2006, inilunsad nila ang “Itlog Ni Kuya”.

Subalit humagupit naman ang bagyong Milen­yo sa bansa kaya mu­ling naglaho ang kanilang farm business.

Naubos na ang kanilang puhunan dito sa Pilipinas. Kaya nagdesisyon silang lumipad papuntang US at nagtaya sila sa negosyong housekeeping.

“Dapat ako lang ang aalis pero hindi pumayag si Leo dahil alam niya hindi ko naman alam ang ganoong trabaho,” saad ni Josephine.

Matapos ang isang taon, nagbalik sila sa Pilipinas at binuhay ang kanilang duck farm. Ngayon, may 1,000 itlog na produksyon ang kanilang farm kada araw.

Ang kabiguan ay bahagi na ng pagnenegosyo. Ang mahalaga rito ay kung paano gagamitin ang pagkabigo upang makabangon at makamit ang iyong tagumpay!

Mga Kanegosyo, ipinagdiwang ng mga Tsino ang pagpasok ng Year of the Wooden Sheep noong nakaraang linggo.

Pagsapit ng ganitong panahon, nariyan na ang usapan tungkol sa mga pampasuwerte para sa Bagong Taon. Naririyan na ang mga pangontra sa malas, feng shui at iba pang pampasuwerte pagdating sa negosyo.

Pero mukhang hindi yata ito kailangan ng mga Tsino kung negosyo ang pag-uusapan. Marami akong mga nakilalang Tsino na naging matagumpay sa pagnenegosyo. Naririyan na sina Henry Sy, Lucio Tan, Lucio Co, ang pamilya Gokongwei at maraming iba pa.

Kahit sa maliliit na negosyo, patok rin ang mga Tsino, na karamihan ay nasa larangan ng pagtitinda, gaya ng sari-sari store, stalls sa mga tiangge at restaurant.

Bakit kaya patok sa pagnenegosyo ang mga Tsino? Ano ba ang kanilang sikreto sa tagumpay?

***

Sa pakikipag-usap ko sa kanila, natutukoy nila ang kasipagan at determinasyon bilang dalawa sa mga katangiang isinasa­buhay nila sa pagne­negosyo.

Magandang halimbawa rito ang kuwento ni Li Ka-Shing, ang pinakamayamang entrepreneur sa China.

Sa murang edad na 12, pasan na niya ang responsibilidad na buhayin ang pamilya nang mamatay ang ama sa tuberculosis.

Kasabay ng pagta­trabaho, sinabayan din niya ito ng sariling pag-aaral gamit ang mga libro na may kinalaman sa negosyo.

Sa kabila ng pagiging abala sa bahay at trabaho, hindi nawala ang sipag niya sa pag-aaral, na kanyang nagamit nang itayo niya ang sariling kumpanya ng plastic sa edad na 22.

Nang bumagsak ang merkado ng plastic, nanatili siyang determinado. Agad siyang lumipat sa property development at services dahil umuusbong ito noon.

Hindi niya inalintana ang pagkabigo at sumuong ulit siya sa pagnenegosyo. Kahit marami ang nagsabing hindi niya kakayanin, hindi niya pinakinggan ang mga ito at ipinagpatuloy ang pagnenegosyo hanggang lumaki ang kanyang kumpanya at makaahon sa kahirapan.

Ngayon, si Li na ang may-ari ng Cheung Kong Holdings Inc. na nagkaka­halaga ng $48.3 bilyon.

***

Isa ring diskarte na aking naririnig mula sa kanila sa pagnenegosyo ang prinsipyo ng “low profit margin for high sales volumes”.

Mainam para sa kanila ang kahit maliit lang ang kita, basta’t ‘di natu­tulog ang puhunan. Kahit isang kusing lang ang tubo ay mas mabuti kaysa sa walang kita.

Para sa kanila, ang lahat ng malaki ay nagmu­mula sa maliit. ‘Di mabubuo ang piso kung walang singko.

Ganito ang umiiral na istilo ng mga negosyanteng Tsino sa popular na 168 Mall sa Divisoria.

Kahit halos balik puhunan na ang benta nila sa damit o iba pang gamit, ayos lang dahil mas mahalaga sa kanila ang maka­benta ng marami.

Sa ganitong sistema nga naman, hindi natu­tulog ang puhunan at mabilis ang ikot ng pera. Mas maganda na ito kaysa sa matagal nakatengga ang mga paninda.

Hindi masama na pag-aralan din natin ang sistema ng pagnenegosyo ng mga Tsino. Malaki ang maitutulong nila para marating din natin ang tagumpay na tinatamasa nila sa negosyo.

Mga Kanegosyo, sala­mat sa muli ninyong pagbabasa sa ating kolum.

Umaasa ako na sa ibi­nabahagi naming mga munting kaalaman, nakatu­tulong kami upang kayo ay magtayo ng negos­yo o ‘di kaya’y palawakin pa ang kasalukuyan ninyong business.

Ano ang makabagong gimik na ginawa ninyo noong Valentine’s Day para lalong bumenta ang inyong mga produkto? Sa pagkakaroon ng originality mapupukaw natin ang mga mamimili sa ating mga negosyo.

Ngayon naman, pag-uusapan natin ang kahala­gahan ng perseverance sa isang negosyo.

Mga Kanegosyo, sa aking karanasan bilang isang negosyante, napakahalagang katangian ang perseverance o hindi pagsuko lalo na sa panahon kung saan sunud-sunod ang mga problemang dumarating sa negosyo.

Kung minsan, may ilang negosyante na sumusuko na lang kapag nahaharap sa isang mahirap na sitwasyon.

Mayroon namang pipiliin na lang na tumunganga kapag hindi sumasang-ayon sa kanyang mga plano ang takbo ng negosyo.

Kailangang tanggapin natin na karaniwan na ang mahirap na sitwasyon o kabiguan kapag ikaw ay pumasok sa pagnene­gosyo.

Sa halip na sumuko, gamitin natin ito upang tayo’y matuto. Sa pamamagitan nito, mailalagay natin sa tamang takbo ang ating negosyo.

***

Wala nang gaganda pang halimbawa ng perseverance ang karanasan ni Amis Quizon Tumang, na isa dating basketball player ng San Beda.

May pangarap siyang gumawa ng tunay na Pinoy sports apparel brand na tatapat sa mga imported na produkto pagdating sa kalidad sa mas mababang presyo.

Kaya sinimulan ni Amis ang Amazing Playground ilang taon na ang nakalilipas kasama ang ilang partner. Pinasok nila ang paggawa ng jerseys at jackets para sa mga kaibigan.

Pumatok naman agad ang produkto ni Amis, lalo na sa mga kabataan dahil sa kakaiba nilang disenyo ng jersey at iba pang sports apparel.

Mabilis na umasenso ang kanyang negosyo.

Subalit ang hindi alam ni Amis, niloloko na pala siya pagdating sa pera ng kanyang partner pati na rin ng kanyang mga pahinante’t trabahador, na nagdadala ng produkto sa iba’t ibang lugar nang hindi niya nalalaman.

Isang araw, nagising na lang si Amis na anim na piso na lang ang pera.

Sa kabila ng matinding pagsubok na ito, nanati­ling determinado si Amis. Muli niyang inumpisahan ang pangarap na magkaroon ng sariling brand mula sa wala.

Sa una, naging mahirap para kay Amis na ibangon ang nasimulang negosyo ngunit sa tulong ng pamilya at mga tunay na kaibigan.

Inayos lahat ni Amis ang lahat — mula sa financial management, pagpapaganda ng produkto, ang marketing at pagbebenta, at iba pa.

Makalipas ang mahabang panahon at walang gabing tulog, nakilala rin siya na gumagawa ng kakaibang jerseys, jackets at streetwear na gawang Pinoy.

Kung agad sumuko si Amis, hindi sana niya naabot ang estadong kinalalagyan niya ngayon.

Kaya mga Kanegosyo, huwag tayong susuko kaagad sa harap ng mga problema. Laban lang nang laban!