Mga kanegosyo, sa nakaraan nating kolum, tinalakay natin ang mga natamong tagumpay ng mga lumapit sa dalawang Negosyo Center sa lalawigan ng Bohol.

Sa huling bilang, nasa 4,000 na ang natulungan ng dalawang Negosyo Center sa FCB Main Branch Bldg., CPG Avenue at sa kapitolyo ng lalawigan, na parehong makikita sa Tagbilaran City.

Ang paglalagay ng Negosyo Center sa bawat munisipalidad, siyudad at lalawigan sa buong bansa ay bahagi ng Republic Act no. 10644 o ang Go Negosyo Act, ang aking kauna-unahang batas bilang senador.

Isa sa mga susi ng tagumpay ng Bohol Negosyo Centers ay ang kauna-unahang digital fabrication laboratory o FabLab sa Pilipinas na makikita sa Bohol Island State University (BISU).

Ang FabLab ay nakatutulong sa entrepreneurs sa pagdidisenyo ng kanilang mga ideya sa negosyo gamit ang makabagong fabrication machines, tulad ng 3D printer, laser cutter, printer at cutter.

***

Isa sa mga natulungan ng FabLab ay ang Bohol Dairy Producers Association (BoDPA), isang grupo na nakabase sa munisipalidad ng Ubay at kilala sa produkto nilang gatas ng kalabaw.
Maliban sa gatas ng kalabaw, nais ng asosasyon na dagdagan ang kanilang produkto kaya nagtungo sila sa FabLab.

Sa FabLab, nabuo ang ideya na gumawa ng sabon galing sa gatas ng kalabaw. Maliban sa paggawa ng milk soap, tinulungan din sila ng FabLab na magdisenyo at gumawa ng hulmahan para sa nasabing sabon.

Dito na nagsimula ang Ubay Milk Soap, na ibi­nebenta na sa iba’t ibang tindahan sa Bohol.
Nakikipag-usap na rin ang BoDPA sa Department of Tourism (DOT) upang maibenta ang produkto sa mga tindahang malapit sa tourist destinations ng bansa.

***

Kamakailan lang, nagbigay din ng seminar ang DTI sa FabLab sa ilang kababaihan mula sa 15 barangay ng Tagbilaran City para sa paggawa ng raw materials para sa craft at souvenir items mula sa tuyong dahon.

Kabilang sa mga itinuro sa kanila ay ang leaf board making o paggawa ng kahon mula sa mga tuyong dahon.

Ang mga nalikhang kahon ay gagamitin na package ng isang lokal na produkto ng tsokolate sa Bohol — ang Ginto Chocolates.

Ang Ginto Chocolates ay kilalang luxury chocolate na sinimulan ni Dalariech Polot, na tubong Bohol.

Ang mga magulang ni Dalareich ay nagtitinda ng tablea sa Bohol. Dito nila kinuha ang panggastos sa araw-araw na pa­ngangailangan kaya naging mahalagang parte ng buhay ni Dalareich ang tsokolate.

Noong 2014, napili siyang mag-aral sa Ghent University sa Belgium kung saan natuto siya mula sa pinakamagaling na chocolatiers sa mundo.

Pagbalik niya sa Pilipinas, sinimulan ni Dalareich ang Ginto Choco­lates, na ngayo’y isa sa mga kilalang brand ng luxury chocolate sa mundo.

***

Mga kanegosyo, sa ngayon ay mayroon nang 400 Negosyo Centers sa iba’t ibang bahagi ng bansa na handang tumulong sa mga nais magnegosyo.

 Upang malaman ang pinakamalapit na Negosyo Center sa inyong lugar, magtungo sa https://www.bamaquino.com/gonegosyoact/negosyo-center-tracker/.

Mga kanegosyo, binuksan noong ika-22 ng Nobyembre ang Negosyo Center sa Marikina City.

Espesyal ang nasabing Negosyo Center dahil pang-400 na ito sa buong Pilipinas, dalawang taon mula nang maisabatas ang Republic Act No. 10644 o ang Go Negosyo Act.

Espesyal ang Go Negosyo Act dahil ito ang kauna-unahang batas ko bilang senador noong 16th Congress. Ito’y bahagi ng aking adbokasiya na tulungan ang micro, small and medium enterprises sa buong bansa.

***

Naipasa ang Go Negosyo Act noong kalagitnaan ng 2014. Nang matapos ang taong iyon, limang Negosyo Center ang ating naitatag, na karamihan ay pinopondohan pa ng pribadong organisasyon.

Nang maisama na sa pambansang budget ang pagtatayo ng Go Negosyo, nasa 144 ang nadagdag dito noong 2015 at mahigit 200 ngayong 2016.

Ngayon, regular item na ito sa budget ng Department of Trade and Industry (DTI) at sa mga susunod na taon ay matutupad na ang hangarin ng batas na maglagay ng Negosyo Center sa bawat munisipalidad, siyudad at lalawigan sa buong bansa.

***

Bunsod ng mabilis na pagdami ng Negosyo Center, marami ang nagtatanong kung ano ba ang sikreto ng tagumpay ng programang ito.

Isa lang ang sagot ko. Matagumpay ang Negosyo Centers dahil sa tuluy-tuloy at matibay na pagtutulu­ngan sa pagitan ng lehislatura at ehekutibo kasama na ang pribadong sektor.

Dahil maayos ang batas, may pondong inilaan para rito ang lehislatura, batay na rin sa kahilingan ng ehekutibo.

Sa parte naman ng DTI, buong-buo ang kanilang pagtanggap sa Negosyo Center at ginawa nila itong isa sa kanilang prayoridad na programa.

Sa pamamagitan ng Negosyo Center, mayroon nang frontline service ang DTI na tutugon sa panga­ngailangan ng micro, small at medium entrepreneurs.

Sa tulong ng 400 Negosyo Centers, may pupuntahan nang sentro ang ating mga maliliit na negosyante para makahingi ng tulong, kahit saan pa sila sa bansa.

***

Maliban sa tulungan ng dalawang sangay ng pamahalaan, susi rin sa tagumpay ng Negosyo Centers ang pribadong sektor at non-government organizations na walang pagod na tumutulong sa ating MSMEs.

Masaya naman tayo sa ibinalita ng DTI na aakyat sa 420 ang bilang ng Negosyo Centers bago matapos ang 2016.

***

Nagpapasalamat din tayo sa suporta ni Marikina Mayor Marcy Teodoro sa pagtatayo ng Negosyo Center sa kanyang siyudad.

Ayon kay Mayor Marcy, malaki ang maitutulong ng Marikina Negosyo Center upang mapalakas pa ang industriya ng sapatos kung saan tanyag ang siyudad.

Maliban pa rito, sinabi ni Mayor Marcy na malaki rin ang magiging papel ng Negosyo Center sa mga estudyante ng entrepreneurship sa Pamantasan ng Marikina.

Bukas din ang Marikina Negosyo Center sa mga negosyante mula sa mga kalapit siyudad na nais humingi ng tulong upang mapalago pa ang kanilang ikabubuhay.

***

Upang malaman ang pinakamalapit na Negosyo Center sa inyong lugar, magtungo sa https://www.bamaquino.com/gonegosyoact/negosyo-center-tracker/.

Mga kanegosyo, binuksan sa kalagitnaan ng 2015 ang dalawang Negosyo Center sa lalawigan ng Bohol.

Ang isang Negosyo Center, na pinatatakbo ng Department of Trade and Industry (DTI), ay makikita sa ikalawang palapag ng FCB Main Branch Bldg., CPG Ave­nue sa Tagbilaran City.

Ang ikalawa naman ay nakaposisyon sa kapitolyo ng lalawigan na matatagpuan din sa Tagbilaran City.

Sa huling ulat ng DTI, halos 4,000 na ang natulungan ng dala­wang Negosyo Center sa pamamagitan ng seminar, konsultasyon, marketing, product development, pautang at marami pang iba.

Ang dalawang Negosyo Center ay nakakonekta sa kauna-unahang digital fabrication laboratory o FabLab sa Pilipinas na makikita sa Bohol Island State University (BISU).

Ang FabLab ay nakatutulong sa entrepreneurs na maidisenyo ang kanilang mga ideya sa negosyo, tulad ng produkto, gamit ang makabagong fabrication machines, tulad ng 3D printer, laser cutter, printer at cutter.

Ang FabLab ay nakatulong na sa maraming entrepreneurs na lumapit sa ating mga Negosyo Center sa Bohol.

***

Una na rito ang Children’s Joy Foundation ni Aling Evelyn Vizcarra, na lumapit sa Negosyo Center upang humingi ng tulong sa pagpapaganda ng packaging at labeling ng kanyang produktong pagkain.

Isa sa mga payo na ibi­nigay ng Negosyo Center kay Aling Evelyn Vizcarra ay pagdalo sa Food Packaging and Labeling seminar.

Sa seminar, pinayuhan din si Aling Evelyn na magtungo sa FabLab. Agad namang inasikaso ng mga lokal na designer ang bagong disenyo ng balot at label ng mga produkto ni Aling Evelyn.

Ngayon, agaw-pansin na ang mga produktong ibinebenta ni Aling Eve­lyn sa mga lokal na tindahan dahil sa magandang disenyo ng FabLab.

***

Isa rin sa mga natulu­ngan ng FabLab ay Canda­bon RIC Multi-Purpose Cooperative.

Lumapit ang koo­peratiba sa Negosyo Center upang humanap ng solusyon sa produksiyon ng kendi.

Problemado ang koope­ratiba dahil ang plastic na molde ay dumi­dikit sa kendi. May pagkakataon din na nagkakaroon ng crack ang molde at ang maliliit na piraso nito ay sumasama sa sangkap ng kendi.

Sa tulong ng FabLab, nakagawa sila ng moldeng gawa sa silicon na nagpabilis sa kanilang produksiyon mula 500 piraso patungong 1,000 kendi kada-araw.

Maliban pa rito, naiwasan ang aksaya sa sangkap at gumanda pa ang hugis ng kanilang kendi.

***

Mga kanegosyo, ang Republic Act 10644 o ang Go Negosyo Act ay ang una nating batas noong 16th Congress.

Itinatakda ng Go Negosyo Act ang paglalagay ng Negosyo Center sa lalawigan, siyudad at munisipalidad sa buong bansa na siyang tutulong sa micro, small at medium enterprises (MSME).

Sa huling bilang ay 400 na ang Negosyo Centers sa buong bansa na handang tumulong sa ating micro, small at medium enterprises.

 Upang malaman ang pinakamalapit na Negosyo Center sa inyong lugar, magtungo sa https://www.bamaquino.com/gonegosyoact/negosyo-center-tracker/.

Mga kanegosyo, pa­milyar ba kayo sa Halal?

Madalas itong iniuugnay sa pagkain ng mga kapatid nating Muslim. Sa konsepto ng halal, nakalagay ang mga pagkaing pinapayagan sa Islam.

Nakasaad sa Banal na Koran at sa Shariah law na dapat lang silang kumain ng mga pagkaing malinis at alinsunod sa tradisyong Islam.

Ngunit marami ang hindi nakakaalam na ang halal ay hindi lang patungkol sa pagkain kundi ito’y inuugnay din sa pananamit, sabon pati na rin sa pautang, batay sa kautusan ng Islam.

Sa ilalim ng Shariah law, sa prinsipyo ng pautang, bawal ang ‘riba’ o paniningil ng interes.

Dapat ding malinis ang pumapasok na pera sa isang Islamic financial institution at hindi mula sa ‘riba’ at mga negosyong mahigpit na ipinagbaba­wal sa Shariah law, tulad ng casino, sigarilyo at alak.

Sa ngayon, isa lang ang Islamic bank sa bansa – ito ay ang Al-Amanah Islamic Investment Bank, na itinatag noong 1973.

Subalit dahil sa kakulangan ng kapital na dapat nakatutugon sa Shariah law, hindi matugunan ng bangko ang responsibilidad nito sa mga kapatid nating Muslim at sa iba pang Pilipinong negos­yante na nais kumuha ng pautang sa Islamic bank.

***

Sa Negosyo Center sa Zamboanga del Sur, nakilala na rin ang mag-asawang Rahim at Cristina Muksan, may ari ng dried fish at dried seaweed trading business na tinatawag nilang RCM Ventures.

Noong 2007 pa n­­i­la sinimulan ang negos­yo ngunit hindi sila makautang ng dagdag na puhunan upang mapalaki ito.

Ganito rin ang karanasan ng Bangkerohan Ummahat Women A­ssociation o BUWA na gumagawa ng kasuotan at pagkaing Muslim upang magbigay ng karagdagang kabuhayan sa kababaihan.

Dahil walang mautangan, lumapit sila sa Ipil Negosyo Center para humingi ng tulong para makabili ng mga sewing machine. Inilapit naman sila ng Department of Trade and Industry (DTI) sa Shared Service Facility Project kung saan may nagagamit silang limang makinang panahi.

Kahit nagawan ng paraan ng Negosyo Center na tulungan si R­ahim at Cristina, hindi pa rin nabibigyan solusyon ang kakulangan ng mga I­slamic Financial Institutions.

***

Upang masolusyonan na ang problemang ito ng mga kapatid natin na Muslim, inihain natin ang Senate Bill No. 668 o ang Philippine Islamic Financing Act.

Sa panukalang ito, matutugunan ang tatlong malaking hamong kinakaharap ng Islamic banking sa bansa.

Kabilang sa mga ha­mon na ito ay ang kawalan ng malinaw na mga patakaran, kawalan ng mga bihasa sa Islamic banking at finance at mababang pagtanggap ng mga mamumuhunan sa Islamic banking.

Pakay ng batas na ito na amyendahan ang charter ng Al-Amanah Islamic Investment Bank of the Philippines upang maiakma sa kasalukuyang panahon at makahikayat ng dagdag na mamumuhunan o investors.

Maliban pa rito, isusulong din ng panukala na hikayatin ang mga bangko na pumasok din sa Islamic banking sa pamamagitan ng pagtatalaga ng Islamic banking unit na saklaw ng Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP).

Sa pamamagitan nito, tiwala tayo na walang maiiwan at sama-samang uunlad ang lahat, kahit ano pa man ang iyong relihiyon o paniniwala sa buhay.

Mga kanegosyo, dalawang taon na ang kauna-unahang Negosyo Center sa Cagayan de Oro ­ngayong Nobyembre.

Itinayo ang CdO Negosyo Center apat na buwan matapos maisabatas ang Republic Act 10644 o ang Go Negosyo Act, ang ating unang batas noong 16th Congress.

Itinatakda ng Go Negosyo Act ang paglalagay ng Negosyo Center sa lalawigan, siyudad at munisipalidad sa buong bansa na siyang tutulong sa micro, small at medium enterprises (MSME). 

Dalawang taon mula nang itong buksan, patuloy pa ring dinadagsa ng mga nais magnegosyo ang Negosyo Center sa Cagayan de Oro. Sa hu­ling bilang, libu-libo na ang napagsilbihan ng Negosyo Center na ito.

***

Isa sa mga nakakuha ng tulong mula sa CdO Negosyo Center ay si Jerlyn Punay, may-ari ng Jerlyn’s Condiments na gumagawa ng Veggie-gar at Chili Paste.

Si Jerlyn ay isang survivor ng bagyong Sen­dong, ang pinakamalakas na bagyong humagupit sa Pilipinas, partikular sa Mindanao, noong 2011.

Bilang tulong para makabangong muli, binigyan si Jerlyn ng livelihood assistance ng Department of Social Welfare and Development (DSWD).

Ginamit ni Jerlyn ang nakuhang halaga sa paggawa ng suka na mula sa niyog at iba pang sangkap habang pansamantalang nananatili sa relocation site.

***

Noong Abril 2015, dumalo si Jerlyn sa Tinagboan Festival kung saan nakita niya ang isang mesa ng Negosyo Center.

Sa pagtatanong ni Jerlyn, napag-alaman niya ang iba’t ibang coaching sessions na ibinibigay ng Negosyo Center na makatutulong sa kanyang negosyo.

Mula noon, naging madalas ang pagdalo ni Jerlyn sa mga ­coaching session sa Negosyo ­Center.

Kabilang sa kanyang mga nadaluhang session ay ang Entrepreneurship Development Seminar, Starting up a Business & Developing Plans/Goals, Product Development, Marketing Strategies, Production Planning & Control, Basic Virtualization and Business Continuity, Practical Business Automation Management, Simple Bookkeeping/Filing and Records Management at Simple Bookkeeping.

Marami ring nalaman si Jerlyn sa pagdalo niya sa iba pang seminar na may kinalaman sa Preparation of Financial Plan & Financial Analysis, Managerial Accounting, Internal Control, Setting up a Basic Compensation & Benefits Program, Basic Talent Attraction & Employee ­Engagement Tips: A Retention Tool at Crafting Basic HR ­Policies.

Isa sa mga natutuhan ni Jerlyn sa Negosyo Center ay ang kahalagahan ng pagpaparehistro ng kanyang negosyo upang lalo pa itong mapalago.

Kaya agad niyang sini­mulan ang pagkuha ng Business Name, Business Permit at BIR registration.

Tinulungan naman siya ng Negosyo Center­ sa pagpapaganda ng ­label at disenyo ng kanyang produkto sa tulong ng Design Center of the ­Philippines.

Inilapit din siya ng Negosyo Center sa mga kumpanyang nagpapautang at mga potensiyal na buyer at investor.

Ngayon, ang Veggie-gar at Chili Paste ng Jerlyn’s Condiments ay isa sa mga hinahanap-hanap ng mga mamimili, hindi lang sa Cagayan de Oro kun’di sa iba’t ibang bahagi ng Mindanao.

Sa ngayon, malapit nang umabot sa 400 ang Negosyo Center sa iba’t ibang bahagi ng Pilipinas.

Upang malaman ang pinakamalapit na Negosyo Center sa inyong lugar, magtungo sa https://www.bamaquino.com/gonegosyoact/negosyo-center-tracker/.

Mga kanegosyo, damang-dama na natin ang simoy ng Kapaskuhan sa bansa.

Kasabay ng unti-un­ting paglamig ng hangin, nakakakita na rin tayo ng iba’t ibang dekorasyon na nagpapahiwatig na nalalapit na naman ang pagdiriwang ng kapanganakan ni Hesus.

Isa ring senyales ng panahon ng kapaskuhan ang pagsulpot ng kabi-kabilang bazaar at trade fair sa malls, pamilihan at maging mga bakanteng lugar kung saan puwedeng maglagay ng tindahan.

Ang iba nating mga kababayan, paboritong dayuhin ang mga bazaar at trade fairs para mamili ng pamasko dahil bukod sa mura, marami pang produkto at tindahan na pagpipilian.

Maging sa tinatawag na foodie, patok din ang mga ganitong uri ng tindahan dahil marami rin ang nagtitinda ng pagkain na galing pa sa iba’t ibang lugar sa bansa.

Sa ganitong panahon din, marami ang pumapasok sa negosyo, lalo pa’t alam nila na malakas ang kita sa mga bazaar at trade fairs.

***

Ngunit hindi dapat magpadalus-dalos sa pagpasok sa ganitong uri ng negosyo. Mahalagang alam natin ang susuu­nging sitwasyon bago tayo sumabak dito.

Importanteng mabigyan muna tayo ng tamang payo, sapat na gabay at kaalaman bago tayo sumuong sa pagnenegosyo ngayong Kapaskuhan.

Dito papasok ang mahalagang papel ng Negosyo Centers na nasa iba’t ibang bahagi ng bansa.

Sa Negosyo Center, mabibigyan ang mga nais magnegosyo ng tamang tulong, suporta at training para magtagumpay ang itatayong negosyo nga­yong kapaskuhan.

Handang tugunan ang lahat ng pangangailangan ng micro, small and medium enterprises, mula sa payo, training, seminar, access sa pautang at iba pang pangangailangan sa pagnenegosyo.

Kaya payo ko sa mga nais magnegosyo nga­yong kapaskuhan, huwag panghinayangan ang kaunting oras na gugugulin sa pagbisita sa N­e­gosyo Center.

Upang malaman ang pinakamalapit na Negosyo Center sa inyong lugar, magtungo sa www.bamaquino.com/gonegosyoact o tumawag sa DTI center sa inyong lugar.

***

Sa huling bilang, mahigit 300 na ang Negosyo Centers sa iba’t ibang bahagi ng bansa at inaasahang madadagdagan pa ito bago matapos ang taon.

Bilang principal a­uthor at sponsor ng R­epublic Act No. 10644 o ng Go Negosyo Act sa Senado, nais nating tulu­ngang magtagumpay ang mga kababayan nating nais magsimula ng sari­ling negosyo at palaguin ang sektor ng MSMES sa bansa.

Maliban sa Go Negosyo Act, ang aking unang batas noong ako’y chairman pa ng Committee on Trade noong 16th Congress, may lima pa ta­yong batas na nakatuon sa pagpapaunlad ng MSMEs sa bansa.

Ito ay ang Philippine Competition Act, Foreign Ships Co-Loading Act, Microfinance NGOs Act, Youth Entrepreneurship Act at Credit Surety Fund Cooperative Act.

Ang pagtulong sa mga kababayan nating nais magnegosyo at sa sektor ng MSME ay matagal na nating ginagawa bago pa man tayo naluklok bilang senador.

Kahit na tayo’y chairman na ng Committee on Education ngayong 17th Congress, tuluy-tuloy pa rin ang pagtupad natin sa adbokasiyang ito.

Mga kanegosyo, isa tayo sa mga natuwa sa kampanya ng pamahalaan kontra “5-6” o iyong mga nagpapautang na sobra ang laki ng tubo.

Karaniwang biktima nito ang mga mahihirap na Pilipino na napipilitang kumapit sa patalim sa mataas na interes dahil walang ibang malapitan.

Apektado rin nito ang mga maliliit na negosyante na nahihirapang makautang sa mga bangko o mga lending companies dahil sa higpit ng requirements at hinihinging collateral.

Dahil walang ibang malapitan, kumakagat na rin sa pain ang mga maliliit na negosyante sa mga nagpapa-5-6.

Ang hindi nila alam, sa laki ng interes na ipinapataw ng 5-6, para lang nilang binuhay ang nagpautang sa kanila.

Kaya ang iba, napipilitan na lang magsara dahil lahat ng kinita ay napunta lang sa 5-6, imbes na sa pang-araw-araw na pangangailangan ng pamilya at sa pagpapalago ng negosyo.

***

Isa sa mga susi upang mapalakas ang layuning ito ng pamahalaan ay ang Microfinance NGOs Act o Republic Act 10693.

Ang nasabing batas ay tumutulong sa mga MFI NGOs na nagbibigay ng pautang na mababa ang interes at walang collateral sa mga mahihirap nating kababayan at mga nais mag-umpisa ng negosyo.

Kabilang sa mga natulungan ng Microfinance Institutions (MFI) NGOs ay si Aling Recy, na may negosyong angels figurine at ceramic display.

Upang maumpisahan ang kanyang negosyo, nangutang si Aling Recy ng puhunan sa isang 5-6. Pero ‘di nagtagal, napansin niya na wala silang napapalang mag-asawa dahil sa laki ng tubo ng kanilang inutang.

Kaya naghanap sila ng ibang pagkukunan ng puhunan na mas mababa ang interes. Masuwerte naman at natagpuan nila ang microfinance NGO na Kasagana-ka Development Center, Inc. (KDCI).

Ayon kay Aling Recy, malayung-malayo ang karanasan nila sa 5-6 kumpara sa KDCI. Sa MFI NGOs, sinabi ni Aling Recy na magaan na ang kanilang hulog, mahaba pa ang palugit.

***

Ang Microfinance NGOs Act o Republic Act 10693 ay isinulong ko sa Senado bilang co-author at principal sponsor nang ako pa’y chairman ng Committee on Trade, Commerce and Entrepreneurship noong 16th Congress.

Bigay ng MFI NGOs sa mga mahihirap na Pilipino ang pautang na mababa ang interes at walang collateral na maaari nilang ipambayad sa upa, serbisyong medical at sa pag-aaral at puhunan sa maliit na negosyo.

***

Tinutulungan din ng MFI NGOs ang mga Pilipino na makaahon sa kahirapan, hindi lang sa pamamagitan ng pautang, kundi pati na rin sa financial literacy, livelihood at entrepreneurship training.

Binibigyan naman ng batas ang microfinance NGOs ng kailangang suporta at insentibo, kabilang ang access sa mga programa at proyekto ng pamahalaan, technical assistance at malinaw na sistema ng pagbubuwis.

Mga kanegosyo, noong 2013, nakapagpautang ang MFI NGOs na miyembro ng Microfinance Council of the Philippines, Inc. (MCPI) ng kabuuang P15.26 bilyon sa 2.7 milyong micro-entrepreneurs.

Sa Microfinance NGOs Act, mayroon nang mabisang sandata ang pamahalaan upang mailayo ang ating mga kababayan sa 5-6.

Mga kanegosyo, sino ba ang hindi nakakakilala kay Cleveland Cavaliers superstar LeBron James.

Noong high school pa lang si LeBron, nais siyang regaluhan ng ina ng mamahaling sasakyan na Hummer, na nagkakahalaga ng $50,000, para sa kanyang ika-18 taong kaarawan.

Dahil walang pambili, lumapit si Gloria James sa isang bangko sa Ohio at nangutang. Ang ginamit na collateral? Ang milyun-milyon na kikitain pa lang ng anak kapag ito’y naging NBA player na.

Isipin niyo, tinanggap na collateral ng bangko ang pera na hindi pa nahahawakan ni LeBron. Ang tinignan nila ay ang talento ni LeBron at ang posibilidad na ito’y magiging NBA player.

Ito’y dahil pinapayagan sa Amerika na gawing collateral ang tinatawag na movable assets.

Kabilang sa tinatawag na movable assets ay kagamitan, sasakyan at mga hinihintay na bayad mula sa mga kliyente, o sa kaso ni James, ang kanyang kikitain sa hinaharap.

***

Iba ang sitwasyon sa Pilipinas.

Ipalagay natin na si Mang Cardo, na nagtitinda ng parol sa Pampanga, ay nakakuha ng kontrata para sa isangdaan na parol ngayong kapaskuhan.

Dahil malaking pera ang kailangan para matugunan ang mga order, kinakailangan niya ng puhunan.

Subalit kung wala siyang lupain o bahay, na tinatawag na immovable assets, na puwedeng gamiting collateral, hindi siya papautangin ng bangko kahit pa sigurado na ang pagbenta ng kaniyang mga parol.

Kahit pa subukan niyang gawing collateral ang kanyang kontrata at kikitain kapag natugunan ang lahat ng order, hindi papayag ang bangko.

***

Maraming maliliit na negosyo ang nakararanas ng ganitong problema.

Nais nilang magtayo o di kaya’y magpalawak ng kanilang negosyo ngunit hindi maisakatuparan dahil sa kawalan ng puhunan.

Lumalapit na rin sila sa mga bangko ngunit umuuwing luhaan dahil sa kawalan ng ari-arian na puwedeng gamiting collateral.

***

Ito ang problemang nais solusyunan ng inihain nating Senate Bill No. 354 o Secured Transactions Act, na ngayo’y dinidinig na ng Committee on Banks.

Sa panukalang ito, maaari nang gamitin bilang collateral sa loan ang movable assets, maliban sa lupa o iba pang tinatawag na “immovable assets” tulad ng sasakyan, equipment, inventory, at mga kontrata at receivables.

Hindi rin dapat mangamba ang mga bangko dahil may mga nakalatag na proteksiyon ang panukala upang mabawasan ang kanilang credit risk.

Kapag naisabatas, magkakaroon na ng pagkakataon ang MSMEs na makakuha ng loan sa mga bangko na magagamit nila sa pagpapalago ng negosyo.

Mga kanegosyo, mali­ban sa Go Negosyo Act, isinulong din natin ang pagpasa ng iba pang batas na tutulong sa paglago ng ating micro, small and medium enterprises.

Noong 16th C­ongress, ang inyong lingkod ang co-author at principal sponsor ng Youth E­ntrepreneurship Act o Republic Act No. 10679.

Pangunahing layunin ng batas na ito na bawasan ang lumalaking bilang ng kabataang walang trabaho sa bansa sa pamamagitan ng paglalagay ng module ng financial literacy at pagnenegosyo sa curriculum ng elementary, se­condary at tertiary schools sa buong bansa.

Sa tulong ng batas na ito, mabibigyan ang mga kabataang nais magsimula ng negosyo ng access sa financing, training, market linkages at iba pang tulong na kaila­ngan sa pagpapatakbo ng negosyo.

Naging batas din ang Republic Act 10693 o Microfinance NGOs Act, na ating iniakda at inisponsoran.

Layunin naman nito na suportahan ang MFI NGOs, na nagpapautang sa mga nais magnegosyo nang walang hinihinging kolateral sa mababang interes.

 Kabilang sa suportang bigay sa MFI NGOs ay access sa mga programa at proyekto ng pamahalaan, technical assistance at mas magaang buwis.

Isa pang panukala natin na naging batas ay ang Credit Surety Fund (CSF) Cooperative Act, na ngayo’y kilala na bilang Republic Act 10744.

Sa batas na ito, lilikha ng pondo na maaaring gamiting kolateral ng mga negosyanteng miyembro ng kooperatiba, microfinance institution at partner NGOs.

***

Ngayong 17th Congress, kahit naitalaga tayo bilang chairman ng Committee on Education at Science and Technology, tuloy pa rin ang ating adbokasiyang tulungan ang mga MSMEs sa bansa.

Kamakailan lang, inihain natin ang Senate Bill No. 169 na layong patawan ng mas mababang buwis ang mga maliliit na negosyo.

Ngayon, mainit ang usapin ng pagpapababa ng personal income tax ng mga manggagawa at inaasahan natin na ito’y maipapasa sa ilalim ng administrasyong Duterte.

Subalit naniniwala rin ako na kasabay ng pagsusulong ng pamahalaan ng mababang personal income tax, dapat ding tutukan ng pamahalaan ang kapakanan ng maliliit na negosyo upang sila’y umunlad at lumago.

Mahalagang mabigyan din ng kaukulang pansin ang maliliit na negosyo dahil makatutulong sila sa pagbibigay ng hanapbuhay at kabuhayan sa maraming pamilyang Pilipino.

Sa panukalang ito, mas mababang buwis ang sisingilin sa maliliit na negosyo, maliban pa sa simpleng proseso sa paghahain ng buwis.

Sa ilalim ng panukala, lahat ng maliliit na negosyo ay hindi muna pagbabayarin ng income tax sa loob ng unang tatlong taon ng operasyon mula sa petsa ng pagkakatayo. Pagkatapos, sisingilin na sila ng mas mababang buwis.

Ang maliliit na negosyo na kumikita ng mababa sa P300,000 ay hindi sisingilin ng income tax habang 10 porsiyentong income tax naman ang kukunin sa kumikita ng P300,000 hanggang P10,000,000.

Isinusulong din nito ang pinasimpleng book keeping, special lane at assistance desk para sa MSEs, exemption sa tax audit, taunang paghahain ng tax returns at pagbabayad nang hulugan.

Sa ngayon, mga kanegosyo, ang Pilipinas ay pang-126 sa 189 ekonomiya pagdating sa tinatawag na Ease of Paying Taxes, batay sa pag-aaral ng PWC at World Bank.

Panahon na upang ito’y baguhin. Alisin na ang mabigat na pasanin sa ating maliliit na negosyante sa pagpapasimple ng proseso sa pagbabayad ng buwis.

Kapag simple na lang ang sistema ng pagbubuwis, kumbinsido tayo na mas malaki ang tsansa ng maliliit na negosyante na lumago at makalikha ng kabuhayan para sa mas maraming Pilipino.