Mga Bida, sa mga susunod na araw at linggo, magiging abala na ang mga senador at kongresista sa pagbusisi ng pambansang budget para sa susunod na taon.

Sa huling taon nito, humingi ang Aquino administration ng P3.002 tril­yon para maipagpatuloy at mapagtibay pa ang natamasang kaunlaran ng bansa sa nakalipas na limang taon.

Kasabay nito, umugong ang mga balita at akusasyon na sa pambansang pondo sa susunod na taon, may “pork barrel” pa rin ito at “insertions”, na sinasabing bagong uri ng pagpapalusot ng pondo.

  ***

Mga Bida, linawin natin ang pork barrel at insertions upang mas maintindihan nating lahat.

Kung pakikinggan ang mga balita at kritiko ng pamahalaan, parang magkahawig lang ang pork barrel at insertions. Ngunit, malaki ang pinagkaiba ng dalawang ito.

Sa dating sistema ng pork barrel, may kalayaan ang bawat mambabatas na maglaan ng bahagi ng pondo sa anumang proyekto na kanilang naisin.

Subalit, ito ang laman ng kontrobersyal na PDAF scam dahil nabulgar na may napuntang bahagi ng pork barrel sa grupo ni Janet Lim Napoles at iba pang pekeng non-government organizations.

Noong 2013, idineklarang unconstitutional ng Korte Suprema ang pork barrel, na hindi dapat magtalaga ng proyekto ang mga mambabatas pagkatapos maisabatas ang budget.

***

Iba naman ang insertion, mga Bida. Ang insertion ay ang pag­lalaan ng mga mambabatas ng pondo para sa mga bagay-bagay na mahalaga sa kanila sa panahon ng paghimay ng national budget.

Kailangang alamin natin ang mahahalagang trabaho ng mga mambabatas, kasama na riyan ang “power of the purse” o pagkilatis sa pambansang pondo.

Ang pagkilatis na ito ay hindi lang para mahanap ang katiwalian kundi kalakip nito ang kapangyarihan ng mga mambabatas na magtalaga ng pondo sa mga bagay na mahalaga sa kanila, na siyang tinatawag na “power of the purse”.

Sa Senado, kadalasan, ito’y sa priority projects o sa mga personal na adhikain. Halimbawa, kung edukasyon ang adbokasiya ng senador, maaari niyang dagdagan ang pondo ng state colleges and universities (SUCs).

Sa ating bahagi, dahil nakatuon tayo sa maliliit na negosyo, mas bibigyan natin ang pagdagdag sa pondo sa pagtatayo ng mas mara­ming Negosyo Centers upang matiyak na lalo pang matutulungan ang maliliit na negosyante sa buong bansa.

Dahil nasa distrito sila, titingnan naman ng mga kongresista kung ano ang mga kulang ng kanilang nasasakupan, gaya ng mga kalsada at tulay, na siyang popondohan nila gamit ang proseso sa pag-aapruba ng pambansang budget.

***

Siyempre, mga Bida, kailangan pa ring bantayan upang matiyak na mapupunta ang pondong ito sa tama at walang mawala sa katiwalian ni singko.

Pero ang proseso ng pagtatalaga kung ano ang mahalaga sa mga mambabatas ay kasama sa kapangyarihan na iniatang sa amin nang kami’y ilagay ng taumbayan sa posisyong ito.

Hindi naman maganda na basta isuko namin ang kapangyarihang ito sa Executive Department, na magmimistula na lang tayong “rubber stamp” at tatango sa lahat ng gusto ng pamahalaan.

Mahalaga na kinikilatis natin ang budget, na may kakayahan tayong baguhin ito kung kailangan at ituon ang bahagi nito sa mahahalagang bagay. Ito ang trabaho na hindi natin puwedeng bitiwan.

Malaki talaga ang kaibahan ng pork barrel at insertion ngunit higit pa rito, mahalaga na nakabantay pa rin tayo upang matiyak na magagamit ang pambansang budget sa pangangailangan ng bayan!

 

First Published on Abante Online