Mga Bida, sa huling survey ng Social Weather Stations (SWS), lumabnaw ang pagtanggap ng ­publiko sa giyera ng pamahalaan kontra ilegal na droga.

Noong Disyembre 2016, nasa 77 porsiyento ng respondent ng SWS ang nagsabing sila’y kuntento sa nasabing kampanya ng gobyerno.

Paglipas ng tatlong buwan o noong Marso 2017, 66 porsiyento na lang ng mga Pilipino na sumusuporta sa laban kontra sa ipinagbabawal na gamot.

Hindi puwedeng biruin ng pamahalaan ang labing-isang puntos na pagbaba sa satisfaction ­rating. Bagaman marami pa ring sumusuporta sa giyera kontra ilegal na droga, kitang-kita na nababawasan na ang pagtanggap ng publiko rito.

***

Isa sa maituturong dahilan ng pagbagsak ng satisfaction rating ng kampanya ng pamahalaan kontra ilegal na droga ay ang unti-unting pagkawala ng tiwala ng publiko sa ating kapulisan dahil sa ilang insidente ng pag-abuso sa tungkulin.

Noong Oktubre 2016, nadawit ang ilang pulis sa Angeles City sa pagdukot at pagpatay sa Koreanong negosyante na si Jee Ick Joo, na binigti sa loob mismo ng Camp Crame, ilang metro ang layo sa tanggapan ni PNP chief Ronald dela Rosa.

Sa salaysay ng ilang mga pulis na dawit sa pagpatay, ang unang impormasyon na ipinaabot sa kanila ay isang drug ­suspect ang Koreano at lehitimo ang kanilang gagawing paghuli­ rito.

Noong Nobyembre 2016, napatay ng ilang tauhan ng ­Criminal Investigation and Detection Group (CIDG) sa ­Region 8 si Albuera Mayor Rolando Espinosa habang nakapiit­ sa Baybay provincial jail.

Nangyari ang pagpatay habang nagsisilbi ng search ­warrant ang mga pulis dahil may itinatago umanong baril ang ­alkalde sa kanyang selda. Ngunit lumitaw sa imbestigasyon na “rubout” ang nangyari at kinasuhan ang mga pulis na sangkot sa pagpatay.

Hindi pa rito kasama ang libu-libong kaso ng pagpatay na may kinalaman sa ilegal na droga ngunit kinategorya ng PNP bilang “deaths under investigation”.

***

Kamakailan naman, isang lihim na selda ang natuklasan ng mga tauhan ng Commission on Human Rights (CHR) sa isang istasyon ng pulis sa Tondo, Manila.

Nang alisin ang book shelf, nagulat ang marami nang ­tumambad ang 12 katao na nagsisiksikan sa loob ng isang madilim at maduming piitan.

Sa pahayag ng pulisya, nahuli ang labindalawa sa magkakahiwalay na drug operation sa Tondo. Pero wala sa record ng pulisya ang kanilang pagkakaaresto at hindi pa rin sila nasasampahan ng anumang kaso.

Bintang naman ng ibang nakakulong, hiningian sila ng ­malaking halaga ng ilang mga pulis kapalit ng kanilang ­kalayaan.

Kaugnay nito, naghain ako ng isang resolusyon para ­imbestigahan ang natuklasang sikretong piitan sa Maynila.

Nais ng imbestigasyong ito na tiyaking hindi na mauulit pa ang pag-abusong nangyari sa loob mismo ng istasyon ng pulis at matiyak na protektado ang karapatan ng mga nakabilanggo sa mga pasilidad ng ating kapulisan.

Tandaan na hanggang hindi napatutunayang nagkasala­ ng hukuman, ang mga suspect sa kustodiya ng pulisya ay ­itinuturing pa ring inosente sa ilalim ng batas.

Umaasa tayo na ang sikretong piitan ay isa lamang isolated case. Kung mapatutunayang talamak na ang ganitong sistema sa ating mga istasyon ng pulis, napakatinding pag-abuso na iyan.

Natutuwa naman tayo at pumayag si Sen. Panfilo Lacson, chairman ng Committee on Public Order and Dangerous Drugs, na magsagawa ng pagdinig ukol sa isyu.

***

Ilang beses na tayong nanawagan sa PNP na linisin ang kanilang hanay upang hindi mabahiran ng duda at takot ang kampanya ng pamahalaan kontra ilegal na droga.

Maganda ang layunin ng kampanyang ito ngunit nagiging negatibo sa mata ng publiko dahil sa pag-abuso ng kapulisan na siya dapat nagpapatupad ng batas at nagbibigay proteksiyon sa mamamayan.

Sa kampanya ng pamahalaan kontra droga, magandang katuwang ang kapulisan na malinis ang imahe. Kung ito ang susubukang abutin ng PNP, tiyak na makukuha nila ang buong suporta ng publiko.

Mga Bida, habang naka-­session break ang Senado, napabilang ako sa opisyal na delegasyon na inimbitahan ng House of Councillors ng Japan para sa dalawang araw na pagbisita at pagpupulong.

Kasama rin sa delegasyon na bumiyahe patungong Tokyo sina Senate President Koko Pimentel at Sen. Panfilo Lacson.

Layunin ng pagbisi­tang ito ang palakasin ang relasyon sa pagitan ng mga mambabatas ng Pilipinas at Japan, pag-usapan ang maiinit na isyu at mapaigting pa ang pagtutulungan sa pagitan ng dalawang bansa.

Ang House of Diet ng Japan ay nahahati sa dalawang ­sangay. Una rito ang House of Representatives na katumbas ng Kamara sa Pilipinas. Ang House of Councillors naman ang itinuturing na Senado ng Japan.

Sa aming pakikipag-usap kay President Date Chuichi, ang pinuno ng House of Councillors na katumbas ni Senate President Pimentel, nakita namin ang kahalagahan ng pakikitu­ngo ng Pilipinas sa ibang mga bansa, lalo na ang mga kapitbahay natin sa Asya.

Ilan sa mga napag-usapang isyu ay ang patuloy na pagganda­ ng relasyon sa pagitan ng Pilipinas at Japan sa ­paglipas ng panahon.

Isa ang Pilipinas sa pinakamatinding naapektuhan ng ­digmaang inilunsad noon ng Japan pitong dekada na ang naka­lipas. Pagkatapos ng giyera, tuluy-tuloy ang pagkilos ng Japan upang manumbalik ang ating relasyon.

Sa ngayon, masasabing nakapaganda na ng ugnayan sa pagitan ng Japan at Pilipinas.

***

Ilang taon ang nakalipas, isa tayo sa mga punong-abala nang bumisita ang mga miyembro ng House of Councillors­ sa Pilipinas.

Sa kanilang pagdalaw noon, napag-usapan kung paano mapapadali ang pagkuha ng visa ng mga Pilipinong ­turista para makabiyahe sa Japan.

Nagbunga naman ang pag-uusap na ito dahil marami nang turistang Pilipino ang bumibisita sa Japan. Kailangan mo lang tumingin sa Facebook at Instagram.

Ikalawang napag-usapan ang pagpayag ng Japan para makapagtrabaho ang mga Pilipinong nurse at caregivers sa kanilang bansa.

Nagpapatuloy pa ang diskusyon sa ngayon ngunit sa aking pagkakaalam, Pilipino ang isa sa mga gusto nilang nasyonalidad para mag-alaga sa kanilang matatanda.

Batay sa talaan, marami sa mga mamamayan ng Japan ay matatanda na habang karamihan naman ng mga Pilipino ay mga bata pa.

***

Pinag-usapan din ang pagpasok ng investment ng Japan sa atin. Kilala ang Japan sa kanilang makabagong teknolohiya­ ngunit tulad ng aking nabanggit, matatanda na ang karamihan sa kanilang mamamayan kaya kakaunti na lang ang may ­kakayahang magtrabaho para ito’y maisakatuparan.

Dito papasok ang bentahe ng Pilipinas dahil karamihan sa ating mga mamamayan ay mga bata pa at may sapat na ­kakayahan at kaalaman upang mabuo ang mga teknolohiyang ito.

Sa pamamagitan ng mga bagong factory at pagawaan na ilalagay ng Japan sa Pilipinas, madadagdagan ang mga bagong trabaho para sa mas marami nating kababayan.

***

Sa pagdalaw naming iyon, natuklasan natin na maraming larangan kung saan puwedeng magtulungan at magkaisa ang Japan at Pilipinas.

Kabilang na rito ang isyu ng seguridad at kapayapaan.­ Luma­bas sa aming pag-uusap ang pangamba ng ­Japan ukol sa banta­ ng North Korea habang parehas tayong may pangamba sa mga pangyayari sa West Philippine Sea.

Sa sitwasyong ito, kitang-kita na hindi na puwedeng pairalin ang pag-iisip na kayang mamuhay nang mag-isa ang Pilipinas sa mundo dahil bahagi tayo ng komunidad ng mga bansa.

May kasabihan nga, “no man is an island”. Kailangan natin ang mga kapwa bansa upang makatuwang sa mga mahahalagang bagay. Ang bawat kilos natin ay may epekto sa kanila at ganoon din naman sila sa atin.

Mga Bida, sa unang pagkakataon ay nakabisita ako sa isla ng Batanes.

Sa lugar na ito nagkatotoo ang mga tanawin na dati’y sa postcard lang natin nakikita. Talagang napakaganda ng Batanes.

Nagtataka nga ako at bakit ngayon­ lang ako nakapunta sa lugar na ito. Naghintay pa ako ng apatnapung taon para makabisita rito.

Dito, nagtatagpo ang mga bundok, burol at karagatan sa iisang lugar. Sa dami kong napuntahang tourist spots sa Pilipinas at iba’t ibang bahagi ng mundo, hindi pa ako nakakita ng ganito kagandang lugar.

Kapag binuksan mo ang radyo, paminsan-minsan ay mga programang Taiwanese ang iyong maririnig.

Sa ganda ng lugar, napakalaki ng potensiyal ng Batanes na maging isa sa pinakamagandang tourist destination sa bansa.

***

Bilib ako sa determinasyon ng mga taga-Batanes na protektahan ang kalikasan. Mas pinili nilang panatilihin ang ganda at kaayusan ng kanilang lugar kaysa dagsain ng maraming turista.

Maraming turista ang hindi natutuwa sa napakamahal na biyahe papuntang Batanes. Ngunit para sa ilang Ivatan, ito’y isang paraan para protektahan ang kalikasan laban sa malawakang komersiya­lisasyon na dulot ng pagdagsa ng maraming turista sa lugar.

Hindi rin hinahayaan ng mga Ivatan ang pagtatayo ng mala­laking hotel at gusali upang maprotekahan ang kanilang lugar.

Alam din nila ang limitasyon ng kanilang lugar, pagdating sa mahahalagang imprastruktura, tulad ng drainage, sewage system at pati na kuryente.

***

Dahil kakaunti lang ang tao sa Batanes, lahat sila’y magkakakilala. At dahil magkakakilala, napakababa ng crime rate sa lugar.

Mayroon ngang tindahan doon na walang kahera at walang bantay. Maaari mong iwan ang iyong bayad sa counter para sa iyong pinamili.

Hindi rin naka-lock ang mga bahay at mga sasakyan dahil wala silang pangamba sa kanilang kapaligiran.

Hanga rin ako sa tibay ng mga Ivatan laban sa lupit ng ­kalikasan. Ang Batanes ay paboritong ruta ng mga bagyo ngunit hindi na sila natitinag dito.

Natutuhan nilang makibagay at humanap ng mga paraan upang hindi maramdaman ang epekto nito, tulad ng pagtatayo ng matibay na tahanan, upang malampasan ang hagupit ng bagyo na ilang henerasyon na nilang nararanasan.

***

Buhay na buhay rin ang maliliit na negosyo sa lugar, sa tulong na rin ng Negosyo Center sa munisipalidad.

Wala kang makikita na malalaking tindahan sa lugar at kadalasan, ang mga negosyo’y nasa loob lang ng mga bahay, tulad ng tindahan at mga restaurant.

Isa na rito ang Gino’s Pizza na dinarayo ng parehong mga taga-Batanes at mga turista dahil bukod sa masarap na pizza, mainit din ang kanilang pagtanggap sa mga bisita.

May iba naman na ginawang “Home-Tel” o home hotel ang kanilang mga bahay para sa mga turistang dumarating sa lugar.

***

Maraming nagsasabi na ang Batanes ay “parang nasa ibang bansa” ngunit hindi ko gusto ang ganitong paglalarawan at pananaw.

Naniniwala ako na ang Batanes ay maaaring magsilbi bilang napakagandang imahe ng Pilipinas sa buong mundo.

Ang Batanes ay napakagandang ehemplo pagdating sa pag-aalaga ng kalikasan, pagiging matibay sa gitna ng pagsubok, pagsuporta sa maliliit na negosyo at maayos na pakikitungo sa mga bisita, maging Pilipino man o dayuhan.

Kahit ito’y isang nakapaliit na munisipalidad, ipinakita ng Batanes na kaya rin nilang gumawa ng malalaking bagay para sa ikagaganda ng kalikasan.

Mga Bida, isa sa mga ­batas na nagsusulong ng kapakanan ng maliliit­ na negosyante ay ang ­Barangay Micro Business Enterprise (BMBE) Act of 2002.

Sa ilalim ng BMBE Act of 2002, maraming benepisyo ang nakalinya para sa tinatawag na micro entrepreneurs, o iyong mga negosyong may ari-ariang ‘di lalampas sa P3 milyon­ ang halaga, upang matulu­ngan ­silang umasenso.

Kabilang dito ang exemption sa income tax mula sa kita ng ­operasyon ng negosyo. Hindi rin sila saklaw ng Minimum Wage Law at mabibigyan pa ng tulong sa pautang para sa dagdag na ­puhunan.

Pero sa huling tala, kakaunti lang ang bilang ng micro ­enterprises sa bansa ang nakarehistro bilang BMBEs.

Ito’y dahil sa kakulangan ng impormasyon sa lokal na ­antas at sa mahigpit na requirements na hinihingi ng local ­government units at ilang ahensiya ng pamahalaan, lalo na sa aspeto ng pagbubuwis.

***

Ito ang isa sa mga nais nating baguhin nang isulong natin ang pagsasabatas ng Republic Act 10644 o Go Negosyo Act, ang una sa aking 17 batas sa panahon ko bilang chairman ng Committee on Trade, Commerce and Entrepreneurship noong 16th Congress.

Inamyendahan ng RA 10644 ang BMBE Act of 2002 kung saan inilagay ang Negosyo Centers bilang tanging may ­kapangyarihan na mag-isyu ng BMBE certification.

Ngayon, mas madali nang kumuha ng BMBE certification ang mga kababayan nating micro entrepreneurs sa mahigit 470 Negosyo Centers sa iba’t ibang bahagi ng bansa.

Malaking tulong din ang inilabas na memorandum ng ­Bureau of Internal Revenue (BIR) kamakailan upang mapabilis ang proseso para sa ating micro enterprises.

Sa memo ni BIR Commissioner Caesar Dulay, binibigyan ng pahintulot ang mga nasasaklawan ng BMBE na magsumite ng income tax returns (ITR) sa mga Revenue District Offices (RDO) kahit walang buwis na babayaran.

Sa tulong ng bagong panuntunang ito, mas mabilis na para sa micro enterprises na maghain ng ITR sa lahat ng tanggapan ng BIR.

***

Ngayong 17th Congress, tuluy-tuloy pa rin ang pagbabantay natin sa kapakanan ng maliliit na negosyante bilang bahagi ng ating adbokasiya na tulungan ang micro, small and ­medium enterprises (MSMEs) sa bansa.

Kamakailan lang, inihain ko ang Senate Bill No. 169 o ang Small Business Tax Reform Act, na layong patawan ng mas mababang buwis at iba pang benepisyo ang mga maliliit­ na negosyo, maliban pa sa pagpapadali ng proseso sa iba pa nilang pangangailangan para makatayo sa sariling paa at ­tuluyang umasenso.

Sa ilalim ng panukala, lahat ng maliliit na negosyo ay hindi muna pagbabayarin ng income tax sa loob ng unang tatlong taon ng operasyon mula sa petsa ng pagkakatayo. Pagkatapos, sisingilin na sila ng mas mababang buwis sa mga susunod na taon.

Hindi sisingilin ng income tax ang mga maliliit na negosyo­ na kumikita ng mababa sa P300,000 habang sampung ­porsiyentong income tax naman ang kukunin sa kumikita ng P300,000 hanggang P10,000,000.

Kapag naisabatas, magiging simple ang proseso ng bookkeeping at magkakaroon na ng special lane at assistance desk para sa MSEs, maliban pa sa exemption sa tax audit, taunang paghahain ng tax returns at pagbabayad nang hulugan.

Maliban sa pagtulong sa ating micro enterprises, kailangan din nating pabilisin ang proseso sa pagbubuwis ­dahil napag-iiwanan na ang Pilipinas sa aspetong ito.

Sa pag-aaral ng PWC at World Bank, ang Pilipinas ay pang-126 sa 189 ekonomiya pagdating sa tinatawag na Ease of Paying Taxes. Kung gagawing simple ang sistema ng pagbubuwis sa bansa, mas malaki ang tsansa ng ating mga maliliit na negosyo na umasenso.

Ang pag-asensong ito ay magreresulta sa pag-angat ng buhay at dagdag na kabuhayan para sa mas maraming Pilipino.

Mga Bida, isa sa mga ­batas na nagsusulong ng kapakanan ng maliliit­ na negosyante ay ang ­Barangay Micro Business Enterprise (BMBE) Act of 2002.

Sa ilalim ng BMBE Act of 2002, maraming benepisyo ang nakalinya para sa tinatawag na micro entrepreneurs, o iyong mga negosyong may ari-ariang ‘di lalampas sa P3 milyon­ ang halaga, upang matulu­ngan ­silang umasenso.

Kabilang dito ang exemption sa income tax mula sa kita ng ­operasyon ng negosyo. Hindi rin sila saklaw ng Minimum Wage Law at mabibigyan pa ng tulong sa pautang para sa dagdag na ­puhunan.

Pero sa huling tala, kakaunti lang ang bilang ng micro ­enterprises sa bansa ang nakarehistro bilang BMBEs.

Ito’y dahil sa kakulangan ng impormasyon sa lokal na ­antas at sa mahigpit na requirements na hinihingi ng local ­government units at ilang ahensiya ng pamahalaan, lalo na sa aspeto ng pagbubuwis.

***

Ito ang isa sa mga nais nating baguhin nang isulong natin ang pagsasabatas ng Republic Act 10644 o Go Negosyo Act, ang una sa aking 17 batas sa panahon ko bilang chairman ng Committee on Trade, Commerce and Entrepreneurship noong 16th Congress.

Inamyendahan ng RA 10644 ang BMBE Act of 2002 kung saan inilagay ang Negosyo Centers bilang tanging may ­kapangyarihan na mag-isyu ng BMBE certification.

Ngayon, mas madali nang kumuha ng BMBE certification ang mga kababayan nating micro entrepreneurs sa mahigit 470 Negosyo Centers sa iba’t ibang bahagi ng bansa.

Malaking tulong din ang inilabas na memorandum ng ­Bureau of Internal Revenue (BIR) kamakailan upang mapabilis ang proseso para sa ating micro enterprises.

Sa memo ni BIR Commissioner Caesar Dulay, binibigyan ng pahintulot ang mga nasasaklawan ng BMBE na magsumite ng income tax returns (ITR) sa mga Revenue District Offices (RDO) kahit walang buwis na babayaran.

Sa tulong ng bagong panuntunang ito, mas mabilis na para sa micro enterprises na maghain ng ITR sa lahat ng tanggapan ng BIR.

***

Ngayong 17th Congress, tuluy-tuloy pa rin ang pagbabantay natin sa kapakanan ng maliliit na negosyante bilang bahagi ng ating adbokasiya na tulungan ang micro, small and ­medium enterprises (MSMEs) sa bansa.

Kamakailan lang, inihain ko ang Senate Bill No. 169 o ang Small Business Tax Reform Act, na layong patawan ng mas mababang buwis at iba pang benepisyo ang mga maliliit­ na negosyo, maliban pa sa pagpapadali ng proseso sa iba pa nilang pangangailangan para makatayo sa sariling paa at ­tuluyang umasenso.

Sa ilalim ng panukala, lahat ng maliliit na negosyo ay hindi muna pagbabayarin ng income tax sa loob ng unang tatlong taon ng operasyon mula sa petsa ng pagkakatayo. Pagkatapos, sisingilin na sila ng mas mababang buwis sa mga susunod na taon.

Hindi sisingilin ng income tax ang mga maliliit na negosyo­ na kumikita ng mababa sa P300,000 habang sampung ­porsiyentong income tax naman ang kukunin sa kumikita ng P300,000 hanggang P10,000,000.

Kapag naisabatas, magiging simple ang proseso ng bookkeeping at magkakaroon na ng special lane at assistance desk para sa MSEs, maliban pa sa exemption sa tax audit, taunang paghahain ng tax returns at pagbabayad nang hulugan.

Maliban sa pagtulong sa ating micro enterprises, kailangan din nating pabilisin ang proseso sa pagbubuwis ­dahil napag-iiwanan na ang Pilipinas sa aspetong ito.

Sa pag-aaral ng PWC at World Bank, ang Pilipinas ay pang-126 sa 189 ekonomiya pagdating sa tinatawag na Ease of Paying Taxes. Kung gagawing simple ang sistema ng pagbubuwis sa bansa, mas malaki ang tsansa ng ating mga maliliit na negosyo na umasenso.

Ang pag-asensong ito ay magreresulta sa pag-angat ng buhay at dagdag na kabuhayan para sa mas maraming Pilipino.

Mga Bida, kamakailan ay naanyayahan ako bilang guest speaker sa graduation ng dalawang state universities sa Tacloban, Leyte.

Sa aking speech sa graduation ng Eastern Visayas State Univer­sity (EVSU) at Leyte Normal University (LNU), ibinahagi natin ang magandang balita na nakapasa na sa Senado ang Senate Bill No. 1304 o Affordable Higher Education for All.

Sa harap ng mga magtatapos, binigyang diin ko na ang panu­kalang ito ay magbibigay sa lahat ng Pilipino ng pagkakataong makatapos sa kolehiyo at magkaroon ng magandang kinabukasan.

Masaya namang tinanggap ng mga nagtapos pati na ng kanilang mga magulang ang aking ibinalita. Karamihan kasi sa kanila ay may anak o kapatid na hindi pa nakakatapos o ­tutuntong pa lang sa kolehiyo.

Umaasa tayo na sa pagpapatuloy ng sesyon sa Mayo, ­lalabas na rin ang bersiyon ng Kamara upang masimulan na ang bicameral conference committee.

Matapos maratipikahan ang pinal na bersiyon, ito’y dadal­hin na sa Malacañang para sa pirma ng Pangulo. Nais nating ­tiyakin na ito’y maipatutupad pagsapit ng 2017-18 school year.

Kapag naisabatas, magiging libre na ang tuition sa ­lahat ng SUCs at palalakasin nito ang lahat ng Student ­Financial ­Assistance Programs (StuFAP), para makatulong sa mas maraming estudyante na nais magtapos ng kolehiyo sa ­pribadong institusyon.

***

Ibinahagi ko rin sa mga nagtapos ang tatlong mahaha­lagang sikreto bilang pabaon na maaari nilang magamit at ­paghugutan ng aral sa panibagong yugto ng kanilang buhay paglabas nila sa EVSU at LNU.

Sa panahon ngayon, uso ang cellphone, tablet at social ­media na ating ginagamit sa pakikipag-ugnayan sa iba’t ibang tao sa ating buhay.

Subalit, madalas nakukuntento na lang tayo na rito na lang nakikita at nakakausap ang ating pamilya, mga kaibigan at iba pang mahal sa buhay.

Ang unang sikreto ay huwag mamuhay sa harapan lang ng screen ng cellphone o tablet at mamuhay nang walang anumang filter.

Mas maganda kung makakausap natin nang harapan at ­hindi sa gadget o online ang mga mahalagang tao sa ating buhay. Huwag nating sayangin ang pagkakataon na maranasan ang mundo nang labas sa cellphone camera at social media.

Tanggalin natin ang mga harang na iyan. Huwag po ­nating hayaan na mayroong balakid sa pagitan natin at sa mahal ­natin sa buhay.

Ikalawang sikreto naman ay ang sikreto sa tagumpay.

Paano tayo magtatagumpay kung nasanay tayo sa ­katwiran na ‘Pwede Na’ Makapasa lang, maka-graduate lang. Puwede na ‘yan!

Ngunit hindi puwede ang ganitong pananaw sa buhay. Kaya po nating pagbutihin at kaya nating pagandahin. Kaya po natin basta’t handa tayong magtrabaho at gawing bahagi ng ating buhay ang tinatawag na excellence.

Sa ganitong paraan, mas malaki ang tsansa nating magtagumpay sa buhay.

Ikatlo ay ang sikreto sa kaligayan. Sabi ng iba, pera, pag-ibig o ‘di kaya’y mga naabot sa buhay ang sikreto ng ­kaligayahan.

Sabi ng isang scientist, hindi pera, pag-ibig o mga narating sa buhay ang pagmumulan ng kaligayahan kundi ang pagiging mabait at pagkalinga sa ating kapwa.

Kapag tayo’y nagpapakita ng kabaitan at pag-­aalaga sa ating mga kasama sa araw-araw, ito ang ­panahon na nagbi­bigay sa atin ng totoong kasiyahan sa ating puso at kaluluwa.

Nakita kong tumu­tungo naman ang mga ­graduate at nakikinig sa aking munting pabaon sa kanila.

Sinabi ko rin na ang mga tumulong sa kani­lang makapagtapos — mula sa mga guro, magulang, at mga ­kaibigan — ay naririyan pa rin at nagnanais ng kanilang tagumpay sa buhay.

Mga Bida, ang mga sikretong ito ay hindi lang para sa mga magtatapos kundi para sa ating lahat upang tayo’y mas maging matagum­pay na Pillipino.